2 Μαρτίου 2017

Οκταγωνικά κτίρια και καθαρμοί



Γνωστά τα οκτάγωνα του Iουστινιανού  του ναού των Αγίων Σέργιου και Bάκχου. Η Εκκλησία των Αγιων Σεργίου και Βάκχου στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε από τον Ιουστινιανό, πιθανότατα στο 527 μ.Χ.


Η εκκλησία έγινε γνωστή ως «Μικρή Αγία Σοφία», επειδή οι γενικές αρχές του κτιρίου ήταν  ίδιες με αυτές της Αγίας Σοφίας. Ο καθεδρικός ναός μετατράπηκε σε τζαμί μεταξύ 1506 και 1512. Η κάτοψη βασίστηκε σε οκτάγωνο. Το κτίριο ιδρύθηκε σε μια περαιτέρω ανάδειξη αυτού του τύπου του σχεδίου ξεκινώντας από τη Συρία και την Παλαιστίνη και φτάνοντας στα δυτικά στο ναός της  Ραβέννα. Η χριστιανική αρχιτεκτονική στη Δυτική Ευρώπη ήταν έτοιμη να υιοθετήσει το οκταγωνικό σχέδιο στους ναούς της  και τα βαπτιστήρια



και ο Άγιος Iωάννης ο Πρόδρομος στο Έβδομον της Kωνσταντινουπόλεως- εντελώς κατεστραμμένος σήμερα-

ο  Άγιος Bιτάλιος στην Pαβέννα
  Η Εκκλησία του Αγίου Βιτάλιου της Ραβέννας (Ιταλία) έχει ένα διπλό οκταγωνικό σχέδιο με ένα εσωτερικό και εξωτερικό κέλυφος. Η διάμετρος του τρούλου είναι δεκαεπτά μέτρα και ύψος τριάντα μέτρων. Η εκκλησία έγινε, κάπου διακόσιες πενήντα χρόνια αργότερα. 


'Εχουμε και το Xρυσό Oκτάγωνο της Aντιοχείας, κτίσμα του Mεγάλου Kωνσταντίνου (327-341).-Οκτάγωνο ή Οκταγωνική Εκκλησία λόγω της κάτοψής της. Είναι γνωστή επίσης ως Μεγάλη Εκκλησία πιθανόν λόγω του μεγέθους της και του ύψους του τρούλου της ή λόγω του ότι αποτελούσε μάλλον την κύρια εκκλησία της πόλης η συναντούμε και με την ονομασία Χρυσή Εκκλησία ή Χρυσό Οκτάγωνο λόγω της επιχρυσωμένης στέγης της 


Oι αμιγώς οκταγωνικοί παλαιοχριστιανικοί ναοί της Mικράς Aσίας είναι πολύ λίγοι. Σημαντικότερος ίσως είναι ο ναός της Λιοντοπόλεως στην Λυκαονία, διαμέτρου CA. 11,00 μέτρων, που σώθηκε μέχρι το ύψος των παραθύρων του. Η μία από τις πλευρές του οκταγωνικού περιγράμματος καταλαμβάνεται από την ημικυκλική κόγχη του Iερού, που προέχει, ενώ στο εσωτερικό υπάρχει οκταγωνική κιονοστοιχία οκτώ κιόνων, παράλληλη με τις εξωτερικές πλευρές· η στέγαση του μνημείου παραμένει υποθετική. 

Άλλα γνωστά βαπτιστήρια
Στη Γαλλία βρίσκουμε τρία τέτοια οκτάγωνα βαπτιστήρια (Αιξ-αν-Προβάνς,

 Ριέ (Riez), και Φρεζύς), τα οποία διαθέτουν θόλο επί στηλών -μία ανατολίτικη επιρροή που βρίσκει αντιστοιχία στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Έζρα της Συρίας κλπ
Αποτελούμενο από δύο οκτάγωνα σε τετράγωνη βάση. Μια ελληνική επιγραφή στο υπέρθυρο της κύριας εισόδου δείχνει ότι η εκκλησία βρίσκεται στη θέση προγενέστερου ειδωλολατρικού ναού.

H επιγραφή αυτή έχει  ως εξής:
«Αυτός ο χώρος έχει γίνει οίκος του Θεού που (κάποτε) ήταν κατοικία των δαιμόνων. Εδώ (που κάποτε έκαναν) θυσίες στα είδωλα, τώρα (υπάρχουν) οι χορωδίες των αγγέλων, και εδώ όπου ο τόπος προκαλούσε την οργή του Θεού, τώρα ο Θεός είναι εξευμενισμένος



Και τα τρία παραπάνω βαπτιστήρια τα οποία διαθέτουν θόλο επί στηλών -μία ανατολίτικη επιρροή που βρίσκει αντιστοιχία στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Έζρα της Συρίας


Το Δέντρο της Ζωής απεικονίζεται μεταξύ των ανάγλυφα του βαπτιστηρίου Πάρμα φέρει ρόδια για τους καρπούς της,  και ένα ρόδι, σύμφωνα με μια παράδοση σχετίζεται με τον καρπός που προσφέρθηκε στην Εύα και τον Αδάμ.
 
Το οκταγωνικό παρεκκλήσι του Καρλομάγνου ήταν ένα αντίγραφο του Αγίου Βιτάλιου της Ραβέννας (547 μ.Χ.). Η  Εκκλησία ήταν, με τη σειρά της, εμπνευσμένη από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική και ιδίως από την Εκκλησία των Αγίων Σεργίου και Βάκχου στην Κωνσταντινούπολη, χτισμένο γύρω από 528 μ.Χ.

Αναφέρομαι μόνο επιγραμματικά σε κάποιους μεγάλους ναούς καθώς υπάρχει μια σειρά άλλων ναών και βαπτιστηρίων, ανά την Ευρώπη, που σίγουρα δεν ενδιαφέρουν παρά μόνο τους φοιτητές της αρχιτεκτονικής ή τους αρχιτέκτονες.  


Σε κάθε εορτασμό - ας μην ξεχνούμε - ότι οι καθαρμοί ήταν πάντοτε στο επίκεντρο της θρησκείας. Από τα πανάρχαια χρόνια ο καθαρμός με νερό –κυρίως πόσιμο- και σε αρκετές περιπτώσεις θαλασσινό, προηγείται κάθε άλλου μέσου, όταν δεν αποτελεί το μόνο μέσο ή την αυτοδύναμη πράξη μέσα στη ιερουργία.

Οι καθαρμοί επιβάλλονται πριν από τις σπονδές, τις θυσίες, τη μύηση, την χρησμοδότηση, ακόμα και πριν την προσευχή. Πριν δηλαδή οποιαδήποτε επαφή με το ιερό και το θείο. Επιβάλλεται ακόμη και μετά από  φόνο, αλλά και σε περιπτώσεις παραφροσύνης, σεξουαλικής επαφής, πριν από το γάμο ή ακόμα και στον θάνατο…

Μέσο καθαρισμού είναι το νερό, το θυμίαμα, η φωτιά, το αίμα, το χώμα (μείγμα πίτουρων και πηλού) το κάνιστρο των δημητριακών με παλινδρομική κίνηση πάνω από το κεφάλι του μυημένου, ή η ρίψη στη θάλασσα. Και περιπτώσεις τέτοιες έχουμε ουκ ολίγες στην ελληνική μυθολογία.


Ο καθαρισμός περιλαμβάνει καθαρισμό και των τεσσάρων στοιχείων, αέρος, γής, φωτιάς, νερού κλπ..

Ακόμα και σήμερα οι αναφορές κυριαρχούν στην καθαριότητα, στο λούσιμο και στο πλύσιμο των χεριών. Σε όλους, σχεδόν, τους λατρευτικούς χώρους υπάρχουν βρύσες, ή υδρίες στην περιοχή του ιερού, άλλες θεωρούνται ότι φέρουν  και αγίασμα.
Στους μύθους ακόμα και το πρώτο λουτρό του ανθρώπου, αφορά όχι μόνο στη φυσική καθαριότητα, αλλά αποτελεί και «τον πρώτο θρησκευτικό καθαρμό του».
Σε άλλες βέβαια περιπτώσεις, το πρώτο αυτό λουτρό αποτελεί πραγματικά μια «τελετουργία διάβασης» στο δικαίωμα στη ζωή και στην κοινωνική ένταξη των παιδιών, καθώς με αυτό δοκιμάζεται η υγεία των νεογέννητων και η παραμονή τους στη ζωή. Ας πούμε στην Σπάρτη π.χ. το πρώτο λουτρό γινόταν με κρασί· από την αντίδραση του παιδιού σε αυτό κρινόταν αν θα παρέμενε στη ζωή ή αν θα ριχνόταν στους αποθέτας του Ταΰγετου.
Το λουτρό αφορά ακόμη και τη γονιμότητα, αν λάβει κανείς υπόψη του και τις αντιλήψεις για τη σημασία του νερού στην καρποφορία, όχι μόνο των σπόρων, ή των φυτών.

Δεν θ΄ αναφερθώ, αναλυτικά, ούτε στα γαμήλια έθιμα των καθαρμών, ούτε στις τελετές καθαρμών, των Θεών και των Θεαινών, ούτε στις τελετές καθαρμού των ξόανων και των λατρευτικών αγαλμάτων στα ιερά και στους ναούς.

Κάποιες περιπτώσεις που ήδη μας έχουν απασχολήσει αυτή της Δήμητρας, που ως μια εκ των κύριων θεοτήτων της βλάστησης, μετά την ανεπιθύμητη «επαφή» της με τον Ποσειδώνα λούζεται στα νερά του Λάδωνα για να καθαρθεί από το μίασμα  και για να καταπραΰνει την οργή της.  Εκεί θα λάβει και το προσωνύμιο Λουσία.


Η περίπτωση της Ινούς -θεότητας που εκλαμβάνεται ως θαλασσινή, καταρχάς όμως θεότητα της βλάστησης- η οποία, σε κατάσταση μανίας, έπεσε στη θάλασσα με τον γιο της Μελικέρτη και μετονομάστηκε σε Λευκοθέα. Δες σχετικά κείμενα (Περι Λευκοθέας )
Η Λευκοθέα λοιπόν είναι μια από τις ερωμένες του Ποσειδώνα/Ενάλιου Δία /Πατέρα που σμίγει μαζί του και ως Αλία. Πέφτοντας στην θάλασσα  μετονομάζετε σε Λευκοθέα και λαμβάνει την αθανασία από τους ντόπιους, όπως και η Σεμέλη που μέσω της αθανασίας και εκείνη μετονομάζεται σε Θυ(ε)ώνη.

Αλλά και της Ήρας, από την άλλη, η οποία πριν από την ένωσή της με τον Δία στα βουνά της Ίδης, το σώμα της  με αμβροσίαν όμορφα καθάρισε και αλείφθηκε με  λάδι άφθαρτο γλυκύτατο με μύρα ευωδιασμένο. Στο Ηραίον κοντά στις Μυκήνες υπάρχει ρυάκι που λέγεται Ελευθέριον που τα νάματά του χρησιμοποιούν οι ιέρειες για καθαρτικές τελετές και για όσες θυσίες είναι απόρρητες. Για την ίδια θεά ο Παυσανίας παραδίδει τα εξής: Η Ναυπλία διαθέτει και λιμάνι καθώς και μια πηγή που λέγεται Κάναθος. Λένε οι Αργείοι πως η Ήρα ύστερα από ένα λουτρό σε αυτήν κάθε χρόνο ξαναγίνεται παρθένος. Αυτό είναι ένα απόρρητο βέβαια που το λένε σε μυστική ιεροτελεστία προς τιμήν της Ήρας. Η Σάμος, όπου ήδη κατά το 800 π.Χ. οικοδομήθηκε κοντά στον βωμό ο μεγάλος ναός της Ήρας, ονομαζόταν Παρθενίη και ο ποταμός Ίμβρασος κοντά στο Ιερό Παρθένιος , ενώ στην Ερμιόνη ετιμάτο η Ήρα Παρθένος. (Ἀφροδίτην νομίζει τὴν Δάειραν καὶ τὴν αὐτὴν τῇΔήμητρι λέγει).

Στους Θεούς αλλά και στους μυημένους θνητούς βλέπουμε ότι πολλές φορές οι καθαρμοί φέρουν και την αναγέννηση που θα σηματοδοτήσει και την νέα ζωή, νέα αρχή του αναγεννώμενου ή μυημένου πλέον θνητού. Ταυτόχρονα η αλλαγή συνδυάζεται και με την ονοματοδοσία και  την αποδοχή νέου ονόματος και κατά συνέπεια και νέας ζωής τύχης, μοίρας καθώς το νέο όνομα φέρει μέσα του και νέες ιδιότητες και νέες προοπτικές τύχης, ζωής. 

Αρχικά το ανθρωπωνύμιο ήταν ένα όνομα ή ένας προσδιορισμός με λεξική σημασία: δηλώνει, δηλαδή, κάποια ιδιότητα, κάποιο χαρακτηριστικό κλπ κατά το πρώτο φωτοδυναμικό ή  Λογοδυναμικού Αξιώματος του 2ου Νόμου της Θεωρίας περί Παλαιοελληνικής Γλώσσης, σύμφωνα με το οποίο: «Καθένας είναι υποχρεωμένος (εξαναγκασμένος), απ' την ελληνοπαγή καμπυλότητα του χωροχρόνου να εφεύρη, δημιουργήση ή κατασκευάση αυτό, που δηλώνει το όνομά του στην Ελληνική Γλώσσα» κατά τον Παύλο Κυράγγελο.


συνεχίζεται 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...