έστι ρίζωμα των πάντων

Scholia In Aristophanem, Scholia in nubes (scholia vetera)
Argumentum-dramatis personae-scholion sch nub, verse 265a, line 1

<λαμπρός τ' Αἰθήρ> R: ἰδίως τὸ τοῦ ἡλίου φῶς αἰθὴρ καλεῖται
ἀπὸ τοῦ αἴθειν, ὅ ἐστι πυροῦν· RVMatr θερμὸς γὰρ ὁ ἥλιος καὶ διάπυρος.

Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera)
Scholion 926, line 2

ὁ αἰθὴρ σφόδρα ἐστὶ διάπυρος, ὅθεν καὶ ὠνόμασται, παρὰ τὸ αἴθω.

Lexicon Artis Grammaticae, Lexicon artis grammaticae (e cod. Coislin. 345)
Page 431, line 1

<Αἰθήρ>: ὁ ἐν τῷ ὕψει ἀήρ.

Lexica Segueriana, Collectio verborum utilium e differentibus rhetoribus et sapientibus multis (Σ<b>) (recensio aucta e cod. Co
Alphabetic entry alpha, page 43, line 25

<αἰθήρ>: ὁ ἐν ὕψει ἀήρ, ὁ ἐπάνω τοῦ ἀέρος καιόμε νος ὑπὸ τοῦ ἡλίου.

<αἰθόμενος>: καιόμενος.

Η σύνδεση του αιθέρα με το λαμπρό και θερμό φως του ηλίου και τις ιδιότητές του να καίει και να λάμπει ή να αντιφεγγίζει, να λαμπιρίζει. Η φωτοφάνεια και η γυαλάδα  και η λάμψη και η πύρωση …

Και μόνο το ότι ο Διόνυσος κοινωνεί του αιθέρος του χαρίζει το χρώμα του αιθόμενου και του καιόμενου. Και η Σεμέλη είναι αυτή που όχι μόνο καίγεται αλλά και πεθαίνει από το «κάψιμο» του κεραυνού του Διός

Scholia In Oppianum, Scholia et glossae in cynegetica (scholia vetera et recentiora)
Book 1, scholion 220, line 1

Αἰθήρ· λαμπηδών.

Λαμπηδών (η λατινική Scintilla ) Λάμψη, αίγλη, αιγλοβολία, ακτινοβολία, αναλαμπή, ανταύγεια, αντιλάμπισμα, αντιφέγγισμα, απαύγασμα, αστραποβόλημα, γυάλαδα, λαμποκόπημα, λαμπρότητα, λαμπύρισμα, μαρμαρυγή, σελαγισμός, σπινθηρισμός, στίλβη, στίλβωμα, στίλβη, φεγγοβόλημα, φέγγος, φωτοφάνεια…

Ο Ζεύς είναι ο ίδιος ο ΑΙΘΗΡ, το ηγεμονικόν, το λογικόν (το ανήκων στον Λόγο)  του κόσμου,  ο ίδιος ο Λόγος ο διοικών τα πάντα και το λογικόν (το ανήκων στο λόγον, το μετέχων του λόγου, το ομιλών, το ρητορικό, το της λογικής, το σκεπτικό, αυτό που έχει  τη δύναμη συλλογισμού)  του κόσμου (κόσμος = κόσμημα, στολιδι, ευκοσμία, τάξη, διάταξη, κατασκευή, κτίση, οικουμένη, ανθρώπινο γένος κλπ)

Scholia In Homerum, Scholia in Iliadem (scholia vetera)
Book of Iliad 15, verse 192-3, line of scholion 12

Ζεὺς οἱ μὲν αἰθήρ, οἱ δὲ ὁ διοικῶν τὰ πάντα  
λόγος, οἱ δὲ τὸ ἡγεμονικὸν τοῦ κόσμου.

Scholia In Homerum, Scholia in Iliadem (scholia vetera)
Book of Iliad 16, verse 233b, line of scholion 4

                  <τηλόθι> δὲ <ναίων,> ἐπειδὴ ὁ αἰθὴρ ἄποθεν ἡμῶν·
Ζεὺς γάρ ἐστιν ἡ τοῦ κόσμου ψυχὴ ἀεροειδὴς οὖσα.

Ο αιθήρ, από μακριά από μας,  ο Ζεύς η ψυχή του κόσμου η αεροειδής,  η όμοια με τον αέρα, η αέρινη, η ομιχλώδης και η ομιχλιασμένη, η καταχνιασμένη…

Ο Αιθέρας θεωρείτε το  5ο στοιχείο, ή Πεμπτ+ουσία των αλχημιστών, έβγαινε προοδευτικά από τα τέσσερα: Στην αρχή τό "Ενα, έπειτα τό Δυό Αντίθετα, μετά οί Τρεις Αρχές καί τέλος τά Τέσσερα Στοιχεία. Χώρισε το καθαρό από το ακάθαρτο, απαλά και με κρίση, και θά αποκτήσεις έτσι τήν Πεμπτουσία, τό Γιό τού "Ηλιου. Παρόμοια σημειώστε τήν προοδευτική εξέλιξη: πέτρα, φυτό, ζώο, άνθρωπος, Θεός

Στην ορφική φιλοσοφία όμως « μονὰς μὲν ὁ αἰθὴρ, δυὰς δε  τὸ χάος, τριὰς δε τὸ ᾠὸν (τέλειον γάρ ἐστι), τετρὰς δε  ὁ Φάνης“!

Κυρίως όμως γιατί, σύμφωνα  με τον Πρόκλο «Εις τον Τίμαιον Πλάτωνος, 3.208.30 – 3.209.14», «Πατήρ είναι ο Αιθέρας, ο μεν πρώτος από του Ενός προελθών·

Πατήρ-Ποιητής είναι ο κατά υπόδειγμα Θεός, «τον οποίο πρωτόγονον (=πρωτογέννητο) Φάνητα αποκαλούν οι μακάριοι Θεοί» [Ποιητής-Πατήρ είναι ο Ζευς, ο οποίος αποκαλεί τώρα τον εαυτό του «ποιητή και πατέρα των έργων», όπως θα έλεγαν οι Ορφικοί·

Ποιητής μόνο είναι ο αίτιος της μεριστής δημιουργίας, όπως θα έλεγαν οι ίδιοι, δηλ. ο Διόνυσος.

Proclus Phil., In Platonis Timaeum commentaria
Volume 1, page 176, line 13

...'Orfikîj [frg. 52], Ð a„q¾r toà c£ouj, œn te to‹j prÕ toà

kÒsmou qeo‹j toàton tÕn trÒpon aƒ diairšseij ™piteloàn-

tai kaˆ ™n to‹j ™gkosm…oij ¥cri tîn ™sc£twn· ™ke‹ mn g¦r

ØpÕ t¾n ˜tšran ¢rc¾n tÕ sunocikÒn, tÕ dhmiourgikÒn, ØpÕ

d t¾n ˜tšran tÕ gennhtikÒn, tÕ zJogonikÒn, ™ntaàqa d

ØpÕ mn t¾n mon£da tÕ 'OlÚmpion gšnoj...

 

Ο Αιθέρας αποτελεί αντικείμενο μελέτης και κατανόησης από αρχαιοτάτων χρόνων. Μέσα στους αιώνες έχει γίνει αποδεκτός, έχει αναφερθεί ως ανυπόστατος, έχει αποδειχθεί μαθηματικά, έχει αμφισβητηθεί από την φυσική. Τέλος, κάποιοι που τον κατέρριψαν, τελικά, αναθεώρησαν όπως ο Αϊνστάιν.
Για τους Αρχαίους Έλληνες ο Αιθέρας ήταν μία από τις πρωταρχικές θεότητες Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την «ποιότητά» του  θα πρέπει να εντρυφήσουμε σε Αριστοτέλη, Ευριπίδη, Εμπεδοκλή, Πλάτωνα και πολλούς άλλους Αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Κυρίως όμως στα Ορφικά Κείμενα και την Ορφική Θεογονία.

Proclus Phil., In Platonis Parmenidem
Page 1121, line 27

 Ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν τοῦ ἀπείρου τάξεων εἰ-

ρήσθω τοσαῦτα· τὴν δὲ τοῦ πέρατος σειρὰν

ταύτῃ συμπροϊοῦσαν ἄνωθεν ἐπισκεπτέον. Δύο

γὰρ ταύτας αἰτίας ἅμα παρήγαγεν ὁ θεὸς,

πέρας καὶ ἄπειρον, ἢ εἰ βούλει λέγειν ἡμᾶς

Ὀρφικῶς, <αἰθέρα> καὶ <χάος>. Τὸ μὲν γὰρ

ἄπειρον χάος ἐστὶν, ὡς χωρητικὸν πάσης δυνά-

μεως καὶ πάσης ἀπειρίας, καὶ ὡς περιληπτι-

κὸν τῶν ἄλλων, καὶ οἷον τῶν ἀπείρων τὸ ἀπει-

ρότατον· τὸ δὲ πέρας ὁ αἰθὴρ, ὅτι καὶ οὗτος ὁ

αἰθὴρ τὰ πάντα περατοῖ καὶ μετρεῖ.

Τα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες του Aιθέρος είναι:  διεισδυτικότατος, ταχύτατος, εξ ουρανού προερχόμενος, πυρ καθαρό, φύση ελαφρότατη, άπειρος, κυκλοφορητικός.

Ο Χρόνος γέννησε τον Αιθέρα, το Χάος, το Έρεβος και στην συνέχεια το Κοσμικό Αυγό από το οποίο φανερώθηκε ο Φάνης  και το Σύμπαν μας.

Το δε Χάος αποτελεί το σύνολο  του περιεχομένου του Κοσμικού Αυγού Κατά συνέπεια, ο κόσμος μας και όλο το Σύμπαν μας «υπάρχει» στην αγκαλιά του Αιθέρα.

Ο Δαμάσκιος περιγράφει το ορφικό σχήμα των πρώτων Αρχών, όπως αυτό ερμηνεύεται από τον Πρόκλο. Ο Χρόνος αποτελεί την πρώτη Αρχή. Απ΄αυτόν προέρχονται ο Αιθήρ και το Χάος . Και οι δύο αυτές αρχές ο Αιθέρας και το Χάος στο ερμηνευτικό σχήμα του Πρόκλου δηλώνουν το Πέρας και το Άπειρο αντίστοιχα.

Proclus Phil., In Platonis rem publicam commentarii
Volume 2, page 138, line 14

<Αἰθέρα μὲν Χρόνος οὗτος ἀγήραος, ἀφθιτόμητις

 γείνατο καὶ μέγα χάσμα πελώριον ἔνθα καὶ ἔνθα.>

καὶ μικρὸν ὕστερον·

Όπως είδαμε και παραπάνω « Ο Ζευς ονομάζεται και Αιθήρ»  οπότε, και σύμφωνα με την όλη Ορφική Θεολογία, μία εκ των ιδιοτήτων του  Αιθέρος είναι η γέννηση.

Όμως στην αφήγηση των  Ορφικών Αργοναυτικών το Χάος παρουσιάζεται ως η πρώτη Αρχή, ο Κρόνος /Χρόνος είναι η πρώτη οντότητα-Αρχή η οποία αυτό-αναπαράγεται πιθανότατα μέσα στους κόλπους του Χάους

Orphica, Argonautica
Line 14

ἀρχαίου μὲν πρῶτα χάους ἀμέγαρτον ἀνάγκην

καὶ Κρόνον ὃς ἐλόχευσεν ἀπειρεσίοισιν ὑφ' ὁλκοῖς

Αἰθέρα καὶ διφυῆ περιωπέα κυδρὸν Ἔρωτα

Νυκτὸς ἀειγνήτης πατέρα κλυτόν· ὃν ῥα Φάνητα

ὁπλότεροι καλέουσι βροτοί· πρῶτος γὰρ ἐφάνθη·

Του αρχαίου χάους – θα τραγουδήσω- πρώτα την ακαταμάχητη ανάγκη, και τον Κρόνο,  πως μέσα στους κόλπους τους απέραντους εγέννησε τον Αιθέρα και τον αρσενικοθήλυκο, με την πύρινη την όψη, τον μεγαλόπρεπο τον Έρωτα, της Νύχτας της αθάνατης τον ξακουστό πατέρα, που οι νεότεροι θνητοί Φάνη αποκαλούνε, γιατι πρώτος αυτός εφάνηκε.

Η παρουσίαση του Αιθέρος και του Φάνη ως γεννημάτων του Χρόνου μπορεί να παραλληλιστεί και με την εκδοχή του Δαμάσκιου στο «περί των Πρώτων Αρχών», περί κοινής «αδελφικής» προέλευσης τους από τον Χρόνο :

 

Damascius Phil., De principiis
Volume 1, page 111, line 19

Καὶ γὰρ <Ὀρφεύς>·

          ἔπειτα δ' ἔτευξε μέγας Κρόνος αἰθέρι δίῳ  ὠεὸν ἀργύφεον.  

Προσπάθειες ερμηνείας των πρώτων Αρχών και της δημιουργίας και  παρουσιάσης των μέσα από τα κείμενα των συγγραφεων. ‘Εννοιες όπως Χρόνος, Χάος, Αιθέρας, Φάνης, Ερωτας κλπ

Όπου Χάος θα μπορούσε να συμβολίζει το Αχανές και ο «τόπος» όπου δεν έχει όριο, ούτε πυθμένα, ούτε σταθερή βάση, ο α-σταθής – σε διαρκή κίνηση, και άπειρος και ακαθόριστος…

Η θέση του Πρόκλου περί της γένεσης του αυγού-Φάνη μόνο από τον Αιθέρα πιθανότατα μέσα στο Χάος θα μπορούσε να ισχύει βάσει του ορφικού στίχου τον οποίον ο ίδιος παραθέτει : « Ο Φάνης … περικαλλεος Αιθέρος υιός»

Proclus Phil., In Platonis Timaeum commentaria
Volume 1, page 434, line 3

<Ὀρφεῖ> [frg. 58] κατὰ ταύτην τὴν  

τάξιν νοερῶς ἐκφαίνεται, ὡς τοῦ κάλλους ἤδη προόντος ἐν

τοῖς νοητοῖς τοῖς πρώτοις ἡνωμένως καὶ συνεχῶς ὁ Φάνης

     <περικαλλέος Αἰθέρος υἱὸς>

ὀνομάζεται καὶ <ἁβρὸς Ἔρως>...

Ο Πρόκλος παρουσιάζει την επί ίσοις όροις την συμμετοχή του Αιθέρα αλλα και του Χάους, στην γένεση αυτή

ἦν δὲ τὸ ὠὸν ἐκεῖνο τοῦ τε Αἰθέρος ἔγγονον καὶ τοῦ Χάους,

ὧν ὃ μὲν κατὰ τὸ πέρας ἵδρυται τῶν νοητῶν, τὸ δὲ κατὰ

τὸ ἄπειρον· ὃ μὲν γάρ ἐστι ῥίζωμα τῶν πάντων, τῷ δὲ

<οὐδὲν πεῖραρ ὑπῆν>

Δηλ.  είναι εκείνο το αυγόν απόγονος του Αιθέρα και του Χάους και απ΄ αυτά (από τον Αιθέρα και το Χάος) ο Αιθέρας τοποθετήθηκε σύμφωνα με το όριο των νοητών πραγμάτων, ενώ το Χάος σύμφωνα με το Απειρο. Διότι ο Αιθέρας ήταν η ΡΙΖΑ/ ΤΟ ΓΕΝΟΣ των ΠΑΝΤΩΝ, ενώ στο Χάος δεν υπήρχε κανένα όριον.

Επιπλέον στο παραπάνω κείμενο ο Πρόκλος ορίζει τον ΑΙΘΕΡΑ ως το ΡΙΖΩΜΑ, την ΑΡΧΙΚΗ ΠΗΓΗ (Αιτία) προέλευσης των πάντων, ενώ στα έργα στον Πλατωνικό διάλογο του Παρμενίδη  και στο  έργο του σχόλια «Εις Κρατύλον» αποδίδει τον ίδιο ρόλο στον ΧΡΟΝΟ όπως και ο Ορφεύς, δηλαδή παρουσιάζουν ως την πρώτην πάντων αιτίαν και την καλούν ως ΧΡΟΝΟΝ.

Proclus Phil., In Platonis Parmenidem
Page 1224, line 33

αὶ Ὀρφεὺς <χρόνον> ἀποκαλεῖ τὸ πρώτιστον. Μὴ

χρόνος μὲν οὖν ἐστιν ἵνα μὴ μέχρι ψυχῶν καὶ

ὅλως τῶν κινουμένων ἡ ἀπ' αὐτοῦ καθήκῃ τε-

λειότης τὰ γὰρ αἰώνια κρείττω τῶν κατὰ χρό-

νον ἐνεργούντων ἐστὶ, καὶ οὐ τῶν μὲν χειρόνων

ἐστὶν ὑποστατικὸν, τῶν δὲ κρειττόνων ἀναί-

τιον. ...

<Χρόνος> δὲ ὑπὸ Ὀρφέως ὀνομάζεται

κατὰ δή τινα θαυμαστὴν ἀναλογίαν· <γενέσεις>

γὰρ ὁ θεολόγος τῶν ἀγεννήτων μυστικὰς πα-

ραδοὺς, καὶ τὸ αἴτιον τῆς ἐκφάνσεως τῶν

θείων <χρόνον> συμβολικῶς ὠνόμασεν· ὅπου

γὰρ γένεσις, ἐκεῖ καὶ χρόνος· 

Proclus Phil., In Platonis Cratylum commentaria
Section 109, line 4

Ὅτι τὸν Κρόνον διὰ τὸ ἀμέριστον αὐτοῦ καὶ ἑνι-
αῖον καὶ πατρικὸν καὶ ἀγαθουργὸν ἐν τοῖς νοεροῖς εἰς ταὐ-
τόν <τινες> ἄγουσι τῇ μιᾷ τῶν πάντων αἰτίᾳ, οὐ καλῶς λέγον-
τες· ἀναλογεῖ γὰρ αὐτῇ μόνον, ὡς καὶ <Ὀρφεὺς> (frg 50) τὴν
πρώτην πάντων αἰτίαν Χρόνον καλεῖ ὁμωνύμως σχεδὸν τῷ
Κρόνῳ,

Όπου γέννηση εκεί και ο Χρόνος…

Και σκέφτομαι την ικεσίαν του λευκόμαλλου Αιώνα – ικεσίην πολιήν Αιώνος αείδει και Σεμέλην και ‘Ερωτα του Διός και φώριον ευνήν -

στα Διονυσιακά του Νόννου…

Συνεχίζετε…