'Ηλιος ανίκητος, τριέσπερος

O Μήνας Ποσειδεώνας αναφέρεται και στο ημερολόγιο της νήσου Δήλου, αντίστοιχος προς τον αττικό Ποσειδεώνα.

Μετά τον μήνα Ποσειδεώνα και σε περιόδους δύο αρχικά, τεσσάρων ή τελικά οκτώ ετών, τις λεγόμενες διετηρίδες, τετραετηρίδες και οκταετηρίδες προστίθετο ο εμβόλιμος 13ος μήνας, που ονομαζόταν Ποσειδεών Β’, με τις αντίστοιχες βέβαια ημέρες για κάθε τέτοιο χρονικό κύκλο.

Ειδικά στον κύκλο των οκτώ ετών, ο Ποσειδεών B’  προστίθετο κάθε 3ο, 5ο και 8ο έτος με διάρκεια 30 ημερών (πλήρης μήνας).

Ο Ποσειδεών δεύτερος άρχισε να προστίθεται στο έτος, για να το εναρμονίσει με το ηλιακό-τροπικό, κατά τους χρόνους του Σόλωνα (594 π.Χ.) ή του Κλεοστράτους (540 π.Χ.), οπότε θεσπίστηκε το σεληνο-ηλιακό αττικό ημερολόγιο.

Ποσειδεωνίς είναι όμως, και το όνομα που έχει δοθεί στο πτηνό Αλκυόνη λόγω της ωοτοκίας της και της εκτροφής των μικρών της αυτόν τον μήνα…

(Καλείται δε Ποσειδεωνίς τοις πολλοίς η όρνις των …) όμως οι Αλκυονίδες μέρες στο δικό μας ημερολόγιο δεν ταυτίζονται ακριβώς με τις ημερομηνίες του παλιού εκείνου μήνα όπως αυτός είχε ταυτισθεί με τον Ποσειδεών. Αυτές λοιπὸν εκπροσωπούνται διαφορετικά ὡς προς τον χρόνο και την θέση τους καθώς και για την διάρκεια τους με τα σημερινά δικά μας χρονικά δεδομένα

Ὁ Δημόκριτος άραγε εννοούσε αυτὲς τις μέρες που ονομάζει, και θεωρεί ότι αρχίζουν την 4η του Ιχθυών, σύμφωνα με τον Γεμῖνο τον Ρόδιο στὶς 25 Φεβρουαρίου, ή στὶς 30 τοῦ Μεχεὶρ σύμφωνα μὲ τὸν Πτολεμαῖο, αλλά πιο συχνά εκπροσωπούνται ως επτά ημέρες πριν τὸ χειμερινό ηλιοστάσιο καὶ επτά ημέρες μετά απ αυτό.

Οι βασικές εορτές που πραγματοποιούνται κατά τον μήνα Ποσειδεών είναι οι εξής κατά ημερομηνία :

 Πληρώσια, τα  Ποσείδεα, τα Κατ’ αγρούς Διονύσια, η θυσία στον Ζεύς Όριο, τα Γαλάξια προς τιμήν του Απόλλωνος εορτασμός χειμερινού ηλιοστασίου (Ηλιούγεννα), τα Αλώα, η Τριακάς, Ένη και Νέα το Δείπνον Εκάτης και η Νουμηνία

Αναλυτικότερα

Κάθε πέντε έτη εορτή στο Σούνιο στο Ναό του Ποσειδώνος Σωτήρος προς τιμήν του Θεού και είναι η κύρια εορτή και αρκετά μεγάλη. Τα Ποσείδια ως κύρια εορτή τότε που ο Ποσειδών λατρευόταν μαζί με τον Δία και το Πλούτωνα

Από την 8η έως την 11η του Ποσειδεώνα, στην Αθήνα και στους γύρω δήμους, ετελούντο τα κατ’ αγρούς Διονύσια ή Διονύσια τα μικρά, κατά τις  γιορτές γινόταν αναπαράσταση διαφόρων μύθων που αφορούσαν τον θεό Διόνυσο

Την 16^η Ποσειδεώνος πραγματοποιούντα θυσία του χοίρου και ολοήμερη γιορτή προς τιμήν του Ορ(ε)ίου Διός και της Ορ(ε)ίου Αθηνάς σύμφωνα με θυσιολόγιο και επιγραφές της Ελευσίνος.

 Ενώ τα Διονύσια εν Αγροίς άρχιζαν να οργανώνονται από τις 19η του Ποσειδεώνος και διαρκούσαν αρκετές μέρες. Ετσι μέχρι και τις 21 ή 22 μηνός, έχουμε τον εορτασμό τnς Γέννησης του Τριεσπέρου Ηλίου αφού κατά τον χειμερινό Ποσειδεών λάμβαναν χώρα τα αγροτικά Διονύσια. Εορτάζετε δηλαδή η γέννηση του φωτός, στην ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, που στο βόρειο ημισφαίριο σημαίνει την μεγαλύτερη διάρκεια της νύκτας αλλά παράλληλα και απο την επομένη σημαίνει την αύξηση των ωρών φωτός άρα και τη διάρκεια της μέρας. Η γή αλλάζει θέση σταδιακά σε σχέση με τον ήλιο και αρχίζει απο την επομένη και μεγαλώνει η μέρα, άρα γεννιέται ξανά το φώς, παρόλη την έλευση του χειμώνα και μαζί και της ελπίδας. Ο ήλιος ανίκητος – τριέσπερος, σταδιακά με την ακτινοβολία του, προμηνύει μέσα από τον χειμώνα που επακολουθεί την άνοιξη που θα έρθει. Οι θρησκευτικές λατρείες των αρχαίων Ελλήνων, βασιζόμενες στη λογική και όχι στην παράνοια και στο μεταφυσικό, σχετίζονται άμεσα με την καλλιέργεια της γής και κάθε τι ζωτικό στον πλανήτη.

Στις 21 Δεκεμβρίου ο Ήλιος βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο του, και φαίνεται να στέκεται πάνω στην εκλειπτική σαν να είναι έτοιμος να σταματήσει.

Μένει σταθερός από τις 21 έως τις 24 Δεκεμβρίου, όπου είναι και οι μικρότερες μέρες του χρόνου. Αυτές τις τρεις ημέρες φαίνεται σαν να πεθαίνει.

Τα Ηλιοστάσια και οι Ισημερίες σημειοδοτούν την αρχή κάθε εποχής. Το Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι η αρχή του χειμώνα, μιας σκληρής εποχής για τα άτομα που ζουν στο Βόρειο ημισφαίριο της Γης.

Οι ιερείς διαφόρων θρησκειών έκαναν δεήσεις προς τον Ήλιο για να μην χαθεί οριστικά κάτω από τον ορίζοντα στην προαιώνια πορεία του προς το Νότιο ημισφαίριο.

Μετά τις 21 Δεκεμβρίου ο Ήλιος αρχίζει και πάλι να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά και η ημέρα να μεγαλώνει. Σταματάει τη κίνηση του προς το νότο και στρέφεται προς βορρά. Οι άνθρωποι σε διάφορα σημεία του πλανήτη πανηγύριζαν που ο ήλιος για μια ακόμα φορά πέρασε από το Χειμερινό Ηλιοστάσιο και ξαναγεννήθηκε.

Ο ‘Ήλιος λατρεύτηκε από του αρχαίους λαούς σαν Θεός, γι αυτό πολλές θρησκείες είχαν τοποθετήσει σε αυτή την περίοδο πολύ πριν από την έλευση του Χριστιανισμού, τη γέννηση των Θεών τους.

Στην αρχαία Ελλάδα στο Χειμερινό Ηλιοστάσιο γιόρταζαν τη γέννηση του Διονύσου, γιου του Δία και της παρθένου Σεμέλης. Τον αποκαλούσαν «σωτήρα» και «θείο βρέφος». Ήταν ο «καλός ποιμένας», οι ιερείς του οποίου κρατούσαν την ποιμενική ράβδο, όπως συνέβαινε και με τον Όσιρη. Τον χειμώνα θρηνούσαν το σκοτωμό του από τους Τιτάνες, αλλά στις 30 Δεκεμβρίου γιόρταζαν την αναγέννηση του.

Οι ιέρειες τότε ανέβαιναν στην κορυφή του ιερού βουνού και κρατώντας ένα βρέφος φώναζαν «ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε». -Περισσότερα περι Διονύσου σε παλαιότερα κείμενα...

Τη δεν εν΄τει επι δέκα του Ποσειδεών(νος) μ(η)ν(ός) χρηματίζ(ε)ιν πε(ρ)ί (Διον)υσίων…

Τὰ Διονύσια ἐν Ἀγροῖς ἦταν μιὰ ταραχώδης καὶ θορυβώδης ἑορτὴ γεμάτη ζωὴ καὶ χαρὰ καὶ κέφι γιὰ ὅλους.

‘Ένα χαρακτηριστικό παιγνίδι τής γιορτής ήταν ὁ ασκωλιασμός (Σχόλια Ἀριστοφάνους, Πλοῦτος 1129) όπου οι νέοι φούσκωναν ασκούς με αέρα, τοὺς άλειφαν με λάδι και πηδούσαν επάνω τους προσπαθώντας να διατηρήσουν την ισορροπία τους. Και από τους κώμους και το Πνεύμα του Διονύσου το Θειο. Από τον Διόνυσο και τους Σατύρους και τους ακολούθους του ως αρχικωμαστὲς και κωμαστές, γεννήθηκε ἡ Σάτυρα και ἡ Κωμωδία και ἡ Τραγωδία, η ωδή των Σατύρων, ωδή των κωμών, ἡ ωδή του τράγου προς τη θυσία. Ὁ Διόνυσος είναι ὁ θεός που διασπάται και θυσιάζεται, που τρώμε και πίνουμε από αυτόν. Να ἡ αγροτική απαρχή του Σατυρικού δράματος, της μεγαλειώδους Τραγωδίας και Κωμωδίας των Αθηναίων. Ὁ ανταγωνισμός των ομάδων κωμαστών πήρε σιγά σιγά πιο συστηματική μορφή, άρχισαν να κατασκευάζονται τα θέατρα και εκτός της πόλης των Αθηνών και ως αποτέλεσμα άρχισαν να παίζονται τραγωδίες και κωμωδίες σὲ όλη την Αττική.

Αυτές οι αθλοπαιδιές προσδίδουν αυτό που ὁ Πλούταρχος καλούσε «το παλαιόν επέμπετο δημοτικώς και ιλαρώς» τοῦ παραδοσιακού παλαιού εορτασμού τῶν Διονυσίων ἐν Ἀγροῖς. 

Αλλά κάτω από την επίδραση των μεγαλύτερων εκδηλώσεων των Αθηναίων , οἱ 41

Δήμοι της Αττικής δημιούργησαν σιγά σιγά τους δικοὺς τους τοπικοὺς ἑορτασμούς.

    Την 26η του μηνός ετελούντο στην Αθήνα και την Ελευσίνα τα Αλώα, προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης (Περσεφόνης) και του Διονύσου ταυτόχρονως.

Η ονομασία της γιορτής προέρχεται από το άλως, που σημαίνει αλώνι, ή καλλιεργημένο χωράφι. Όμως η άλως δηλώνει εκτός από αλώνι ( ἡ ἅλως [τῆς > ἅλω] και το  φωτεινό δακτύλιο γύρω από τον ήλιο, την σελήνη ακόμα και το φωτοστέφανο των αγίων …  αλλά και τον σκούρο κύκλο γύρω από την θηλή του μαστού…

Η γιορτή πανηγυριζόταν τον μήνα Ποσειδεώνα – αν και διίστανται οι γνώμες των ειδικών – και στο τέλος της υπήρχε πομπή προς τιμήν του Ποσειδώνα ως χθόνιου θεού (Γαιήοχος) και θεού της βλάστησης· ως Ποσειδώνας Φυτάλμιος, δηλαδή γονιμοποιός· μια αρχέγονη μορφή του Ποσειδώνα, της προσωποποίησης των γλυκών νερών που γονιμοποιούν τη γη.

¨Όμως η άλως στη μορφή άλFω στὴ μεγάλη δίγλωσση Κυπριακὴ ἐπιγραφὴ ἀπὸ τὸ Ἰδάλιον [DGEEP 679.9,18,21] σημαίνει και  καλλιεργημένο πεδίο.

Πρὸς αλFω συναρτώνται τὰ αλφάνω, αλφαίνω, που σημαίνουν παράγω, αλφεσίβοιος είναι αυτὸς πού εκτρέφει βόδια, Άλφη σημαίνει παραγωγή, κέρδος, αλφηστής σημαίνει ὁ παραγωγός, ὁ ἐξευρίσκων πόρο καὶ πόρους.

Τα Αλώα ήταν γιορτή γυναικεία με ελευθεροστομία και με τελετές που είχαν τη σημασία της πρόκλησης γονιμότητας και ευφορίας.

Γι’ αυτούς τους λόγους, οι γυναίκες κρατούσαν στα χέρια τους ομοιώματα αντρικών και γυναικείων γεννητικών οργάνων και πανηγύριζαν άσεμνα. Στους αγρούς τοποθετούσαν πήλινους φαλλούς για την ενίσχυση και την διέγερση της γονιμότητος της γαίας… Οι φυτικές μορφές είναι τα στάχυα που μόλις βγαίνουν από την γη, ὡς φαλλοὶ που με τον κύκλο των εποχών θα γεννήσουν το καλοκαίρι τον σπόρο-σπέρμα της νέας γέννας. Οι φαλλοὶ επαυξάνουν τη δύναμη των σταχυών και υπόσχονται πλούσιο θερισμό.

Οι τελετές λάμβαναν χώρα στην Ελευσίνα διότι οι άνθρωποι άρχισαν την γεωργία καὶ την καλλιέργεια της γης από αυτό το μέρος και έπειτα εξαπλώθηκε, ήταν δε εορτή γονιμότητας.

Στην Ελευσίνα υπήρχε βωμός του Τριπτόλεμου καθώς η Δήμητρα ήταν αυτή που τον μύησε στη λατρεία της, καθώς και το αλώνι όπου κατά το θρύλο είχε αλωνιστεί το πρώτο σιτάρι που έβγαλε η σπορά του, και που ήταν γνωστό σαν Άλως Τριπτολέμου. ( Άλως = φωτοστέφανο )

 Μπορείτε να δείτε και τον ορφικό ύμνο της Δήμητρος

Ώ Δηώ μητέρα τών πάντων, θεά, δαιμόνια μέ τά πολλά ονόματα,

σεβαστή Δήμητρα, πού τρέφεις τά παιδιά και δίδεις τήν εύτυχίαν,

ώ θεά πού δίδεις τόν πλούτον, τρέφεις τά στάχυα,

παρέχεις τά πάντα και χαίρεσαι εις την ειρήνην και εις τάς εργασίας, πού απαιτούν πολύν μόχθον

σύ είσαι ή προστάτης των σπερμάτων, σύ δίδεις σωρούς από σιτάρι,

ή συχνάζουσα εις τά αλώνια, εσύ παράγεις χλωρούς καρπούς,

 και κατοικείς στις Ιερές κοιλάδες τής Ελευσίνος-

είσαι περιπόθητη, αγαπητή, τροφός όλων των θνητών,

και πρώτη εσύ έζευξες τόν αυχένα των βοδιών προς καλλιέργειαν,

 (κατ' αλλην εκδοχή πρώτος ό Διόνυσος έζευξε τά βόδια)

και έφερες εις τούς ανθρώπους βίον περιπόθητον πολυευτυχισμένο-

 βοηθείς εις την αύξησην των καρπών, είσαι σύνοικος τού Βρόμιου,

τιμάσαι μέ λαμπρότητα,

κρατείς λαμπάδα, είσαι αγνή, και χαίρεσαι με τά θερινά δρέπανα-

Ο Σχολιαστής του Λουκιανού σε κάποιο τμήμα του κειμένου του (Εταιρ. Διάλ. 7.4) αναφέρει: «αναφωνούσι δε προς αλλήλαις πάσαι αί γυναίκες αισχρά και άσεμνα, βαστάζουσαι είδη σωμάτων απρεπή ανδρειά τε και γυναικεία.

Ενταύθα οινός τε πολύς πρόκειται και τράπεζαι…. πρόσκειται δε ταις τραπέζαις και εκ πλακούντος κατασκευασμένα αμφοτέρων γενών αιδοία». (•«Η Οδύσσεια των Ημερολογίων, τόμος Α’ – αναζητώντας τις ρίζες», εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ, εκδοθέν υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών.

συνεχίζεται...