Απόλλων, ος εστίν ήλιος

  Αναλύοντας περισσότερο την έννοια του Νόμιου βρίσκουμε με το επίθετο και την ιδιότητα αυτή να καλούνται και ο Δίας και το Απόλλων, ο Βάκχος/Διόνυσος και ο Ερμής.

Pseudo-Archytas Phil., Fragmenta
Page 35, line 27

 τὸν νόμον

ὦν ἐν τοῖς ἄθεσι καὶ τοῖς ἐπιτηδεύμασι τῶν πολιτῶν ἐγχρῴζεσθαι

δεῖ· τοὺς γὰρ πολίτας αὐταρκέας θήσει καὶ διανεμεῖ τὸ κατ' ἀξίαν

ἑκάστῳ καὶ τὸ ἐπιβάλλον· οὕτω γὰρ καὶ ὁ ἅλιος φερόμενος διὰ τῶ

ζῳοφόρω διανέμει τοῖς ἐπὶ γᾶς πᾶσι καὶ γενέσιος καὶ τροφᾶς καὶ βιοτᾶς

τὰν ποθάκουσαν μοῖραν, οἷον εὐνομίαν τὰν εὐκρασίαν τᾶν ὡρῶν παρα-

σκευαξάμενος. διὸ καὶ Νόμιος καὶ Νεμήιος Ζεὺς καλέεται, καὶ νομεὺς ὁ

διανέμων τὰς τροφὰς τοῖς ὀίεσσιν· καὶ τὰ τῶν κιθαρῳδᾶν δὲ ἀείσματα

νόμοι· συντάσσοντι γὰρ καὶ ταῦτα τὰν ψυχάν, ἁρμονίᾳ καὶ ῥυθμοῖς καὶ

μέτροις ἀειδόμενα.  

Πρέπει λοιπόν, ο νόμος να είναι εναρμονισμένος με τα ήθη και τις ασχολίες των πολιτών. Γιατί έτσι θα συνηθίσεις τους πολίτες στην αυτάρκεια και ν΄ απονείμει στον καθένα αυτό που του αξίζει και που επιβάλλεται. Γιατί έτσι κι ο ήλιος που διαγράφει την τροχιά του στο ζωδιακό κύκλο, μοιράζει σ΄όλους τους ανθρώπους πάνω στη γη το μερίδιο που ανήκει στον καθένα, στη γέννησή του, την ανάπτυξη και τον κύκλο της ζωής του, προσφέροντας την εναλλαγή των εποχών σαν ένα είδος ευνομίας. Γι΄αυτό και ονομάζεται "νόμιος και νεμήιος  Ζευς και "νομεύς" εκείνος που μοιράζει τις τροφές για τα πρόβατα. Ακόμα και τα τραγούδια των κιθαρωδών ονομάζονται "νομοί".
Γιατί και αυτά όταν τραγουδιούνται με αρμονία και με ρυθμό και με μέτρο, φέρουν μία ψυχική ευφορία

Perseus analyses of Νόμιος:

1. νόμιος (of shepherds): masc nom sg
2. νόμιος (of shepherds): masc/fem nom sg

νόμιος (A), α, ον, AP6.73 (Maced.), Man.5.161: (νομεύς):—

of shepherds, ν. θεός the pastoral god, i.e. Pan, h.Pan.5, AP6.96 (Eryc.); of Apollo, as shepherd of Admetus, Call.Ap.47, cf. Theoc.25.21, A.R. 4.1218 (but also, god of Law (cf. sq.), Rendic.Linc.1925.419 (Cyrene, i B.C., dedic. by νομοφύλακες)); of Aristaeus, Pi.P.9.65; of Hermes, Ar.Th.977 (lyr.), Corn.ND16; of Dionysus, AP9.524.14; of Zeus, Archyt. ap. Stob.4.1.138 (expld. fr. νέμω); of the Nymphs, Orph.H. 51.12; N. ὄρη, in Arcadia, Paus.8.3.11; ν. μέλος A.R.1.578; τὸ ν. Clearch.37; ν. φορβάς Epic.inBKT5(1).112.

νόμιον, τό, pasturedues, PStrassb.21.14 (ii A.D.).

Tragica Adespota, Fragmenta
Fragment 721, line 38

 Ἀπόλλ[ωνος δὲ τοῖς ποιμνί]|οις [ἐπι]στατήσα[ν]τος…. ὁ δὲ Ἀ|π]όλλων Νόμιος

Herodotus Hist., Historiae
Book 2, section 156, line 20
(Ἀπόλλωνα δὲ καὶ Ἄρτεμιν Διονύσου καὶ
Ἴσιος λέγουσι εἶναι παῖδας, Λητοῦν δὲ τροφὸν αὐτοῖσι
καὶ σώτειραν γενέσθαι· αἰγυπτιστὶ δὲ Ἀπόλλων μὲν
Ὧρος, Δημήτηρ δὲ Ἶσις, Ἄρτεμις δὲ Βούβαστις.

Λένε ακόμα ότι ο Απόλλων και η Άρτεμις είναι παιδιά του Διονύσου και της Ίσιδος. Η Λητώ είναι η παραμάνα τους αυτή που τα έσωσε. Στα Αιγυπτιακά ο Απόλλων ονομάζεται Ωρος, η Δήμητρα Ίσιδα και η Άρτεμις Βούβαστις.

Κατά τα γραφόμενα του Διόδωρου Σικελιώτη o Αριστεύς είναι αυτός που έχει λάβει θεϊκές τιμές για τις ευεργεσίες που έχει προσφέρει στους συνανθρώπους του καθώς τους έχει μάθει πως πήζει το γάλα και πως μπορούν ν΄ ασχοληθούν με την μελισσοκομία για να εξάγουν το πολύτιμο μέλι, πως καλλιεργούνται οι ελιές για την εξαγωγή λαδιού. Διαθέτει το χάρισμα της προφητείας αλλα και της θεραπείας.

Το πιο βασικό όμως ήταν - κατά την εποχή του Αιακού –και με την προτροπή του πατέρα του Απόλλωνα,  η θυσία που προσέφερε στον Δία, την περίοδο της ανατολή του Σειρίου που απέτρεψε τα κυνικά καύματα- καθώς θεωρούσαν ότι με την εμφάνιση του Σειρίου επέρχεται θάνατος στους κοινούς θνητούς. Με την σπονδή και την θυσία κατάφερε να φυσήξουν  μελτέμια και να ξεπεραστεί η  λοιμώδη νόσος στην νήσο της Κέας.

Ο Σείριος είναι γνωστός στα ελληνικά και ως Σώθις και ως Σοπντετ - για τους Αιγύπτιους -μια θεοποιημένη μορφή αστεριού καθώς έτσι  καταγράφεται στα παλαιότερα αστρονομικά αρχεία. 

Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Iliadem
Volume 4, page 535, line 3

βουκολεῖ δὲ ὁ Ἀπόλλων ὡς νόμιος. ἐπεὶ γὰρ κατὰ

τοὺς παλαιοὺς οἱ λοιμοὶ ἀπὸ τετραπόδων ἄρχονται, αὐτοῖς ἐπέστησαν αὐτόν,

ὅπως…. καὶ ἄλλως δὲ νόμιος ὁ Ἀπόλλων, ἐπεὶ θερμαίνων ὡς ἥλιος τὴν γῆν πόας τοῖς θρέμμασιν ἀναδίδοσθαι ποιεῖ. ὅτι δὲ τὸ βουκολεῖν καὶ ἀποβουκολεῖν καὶ ἐπὶ τοῦ ἀπατᾶν κεῖταί ποτε παρὰ τοῖς μεθ' Ὅμηρον, καὶ ἀλλαχοῦ δηλοῦται.

Βόσκει ο Απόλλων ως βοσκός, επειδή κατά τους προγόνους/μεγαλύτερους/γεροντότερους οι ασθένειες/επιδημίες από τα τετράποδα ξεκινούσαν, εκείνοι λοιπόν ζήτησαν να κρατηθεί μακριά – ειδικά από τους ανθρώπους …γιατί ο ίδιος ως Νόμιος κατακαίει και ξεραίνει τα φυτρωμένα και αυτά που βλασταίνουν, βόσκει αλλά και εξαπατά –κάνει να χαθούν -τα κοπάδια και ξεγελά-αποπλανεί – έτσι δηλώνετε στον Όμηρο αλλά και αλλού 

Scholia in Homeri Iliadem

Και Διός, ήτοι του ουρανού, παις ο Απόλλων, ος εστίν ήλιος, Απόλλων λεγόμενος παρά το απολύειν ημάς των κακών. Θερμαίνων γαρ της γήν και αναδιδούς και πεπαίνων καρπούς, εκτρέφει ημάς, ή παρά το απόλλειν και διαφθείρειν. Θερμότερος γαρ γεγονώς του προσήκοντος, λοιμούς και νόσους μύριας επάγων, ημάς θανατοί…

Και του Διός δηλαδή του ουρανού παιδί ο Απόλλων, αυτός είναι ο ήλιος. Απόλλων λέγεται γιατί ελευθερώνει εμάς από τα κακά. Θερμαίνοντας την γη και αναφύει/προσφέρει και μεγαλώνει/ωριμάζει τους καρπούς, μας τρέφει ή από το καταστρέφω/εξολοθρεύω και το καταστρέφω/αφανίζω. Και όταν γίνεται θερμότερος από τα οφειλόμενα και τα πρέποντα λοιμούς και ασθένειες αναρίθμητες επιφέρει και σε μας θάνατους.

 

Etymologicum Gudianum, Etymologicum Gudianum (ζείδωρος – ὦμαι)
Alphabetic entry sigma, page 497, line 53

<Σείριος>, ὁ ἥλιος, οἱονεὶ τείριος, κατὰ τροπὴν τοῦ τ εἰς σ,
 ἐπειδὴ τείρει καὶ καταπονεῖ ἡμᾶς τῷ καύματι· καὶ ὅτι
 ἀποσείει ἡμᾶς καὶ κενοῖ ἐκ τοῦ ἱδρῶτος, οἱονεὶ σείριος
 ὁ ἐκζέων ἡμᾶς καὶ θερμαίνων ταῖς ἀκτίσιν· ἢ ὁ σείων
 καὶ ἐκπέμπων τὰς ἀκτίνας· ἢ ἐπειδὴ σειρικοῦν λέγεται
 τὸ ἐρυθρὸν χρῶμα· ἡ δὲ χροιὰ τοῦ ἡλίου ἀνατέλλον-
 τος τοιαύτη ἐστί· Σείριος καλεῖται οἱονεὶ εἴριος, ὁ εἴ-
 ρων καὶ προλέγων τοῖς γεωργοῖς ἰδιότητα.

Ο Σείριος, ο ήλιος κατά κάποιον τρόπο ο τείριος κατά την μετατροπή του τ σε σ, επειδή φθείρει και εξαντλεί εμάς με τις καυτές/πυρώδεις μέρες και γιατί μας ξετινάζει και μας αφήνει κενούς/αδειανούς από τον ιδρώτα. Κατά κάποιον τρόπο σείριος αυτός που μας κάνει να ξεχειλίζουμε/κοχλάζουμε θερμαίνοντας μας με τις ακτίνες του. Ή αυτός που σαλεύει/δονεί και εκπέμπει τις ακτίνες ή επειδή φέρει το κόκκινο/καυτό χρώμα και η όψη του ανατέλλοντος ήλιου είναι αυτή. Σείριος ονομάζεται γιατί είναι ειρωνικός και προαναγγέλλει την ιδιαίτερη σημασία των γεωργών.

Plutarchus Biogr., Phil., De Iside et Osiride (351c-384c)
Stephanus page 365, section F, line 7

 Τῶν τ' ἄστρων τὸν σείριον Ὀσίριδος νομίζουσιν

ὑδραγωγὸν ὄντα | καὶ τὸν λέοντα τιμῶσι καὶ χάσμασι

λεοντείοις τὰ τῶν ἱερῶν θυρώματα κοσμοῦσιν, ὅτι πλημ-

μυρεῖ Νεῖλος (Ar. Phaen. 151)

      

   ’ἠελίου τὰ πρῶτα συνερχομένοιο λέοντι.’

      

ὡς δὲ Νεῖλον Ὀσίριδος ἀπορροήν, οὕτως Ἴσιδος σῶμα

γῆν λέγουσι καὶ νομίζουσιν οὐ πᾶσαν, ἀλλ' ἧς ὁ Νεῖλος

ἐπιβαίνει σπερμαίνων καὶ μιγνύμενος· ἐκ δὲ τῆς συνου-

σίας ταύτης γεννῶσι τὸν Ὧρον. ἔστι δ' Ὧρος ἡ πάντα

σῴζουσα καὶ τρέφουσα τοῦ περιέχοντος ὥρα καὶ κρᾶσις

ἀέρος, ὃν ἐν τοῖς ἕλεσι τοῖς περὶ Βοῦτον ὑπὸ Λητοῦς  

τραφῆναι λέγουσιν

…από τα άστρα το Σείριο τον θεωρούν ιερό αστέρι της Ίσιδας, γιατί φέρνει βροχή, και τιμούν και το Λέοντα και τις πόρτες των ιερών τις κοσμούν με αγάλματα λιονταριών, που έχουν ανοιχτό το στόμα γιατί τότε πλημμυρίζει ο Νείλος, καθώς «ο ήλιος αρχικά συναντά το Λέοντα» και όπως θεωρούν το Νείλο ως ρέοντα Όσιρη, έτσι θεωρούν τη γή ως σώμα της Ίσιδας, όχι βέβαια όλη, αλλά αυτή που διαρρέει ο Νείλος αφήνοντας πάνω της το σπέρμα του και γονιμοποιώντας την. Από αυτή τη μείξη γεννούν τον Ωρο. 

Plutarchus Biogr., Phil., De Iside et Osiride (351c-384c)
Stephanus page 372, section D, line 3

τὸν δ' ἥλιον πᾶσι τούτοις προστρέπεσθαι καὶ θεραπεύειν

οἴονται. καὶ τί δεῖ πολλὰ τοιαῦτα συνάγειν; εἰσὶ γὰρ οἱ

τὸν Ὄσιριν ἄντικρυς ἥλιον εἶναι καὶ ὀνομάζεσθαι Σείριον

ὑφ' Ἑλλήνων λέγοντες…

Και με όλα αυτά νομίζουν ότι αναφέρονται και λατρεύουν τον Ήλιο. Γιατί είναι μερικοί που υποστηρίζουν ότι ο Όσιρης είναι απευθείας ο Ήλιος  και ονομάζεται από τους Έλληνες Σείριος…

Plutarchus Biogr., Phil., De Iside et Osiride (351c-384c)
Stephanus page 375, section F, line 7

…ἐν δὲ

ταῖς Ἑρμοῦ λεγομέναις βίβλοις ἱστοροῦσι γεγράφθαι

περὶ τῶν ἱερῶν ὀνομάτων, ὅτι τὴν μὲν ἐπὶ τῆς τοῦ

ἡλίου περιφορᾶς τεταγμένην δύναμιν Ὧρον, Ἕλληνες δ'

Ἀπόλλωνα καλοῦσι· τὴν δ' ἐπὶ τοῦ πνεύματος οἱ μὲν

Ὄσιριν, οἱ δὲ Σάραπιν, *** οἱ δὲ Σῶθιν Αἰγυπτιστί· |  

σημαίνει <δὲ> κύησιν ἢ τὸ κύειν. διὸ καὶ παρατροπῆς

γενομένης τοῦ ὀνόματος Ἑλληνιστὶ κύων κέκληται τὸ

ἄστρον, ὅπερ ἴδιον τῆς Ἴσιδος νομίζουσιν

 Στα βιβλία του Ερμή αναφέρουν ότι είναι γραμμένο σχετικά με τα ιερά ονόματα ότι τη δύναμη που είναι προορισμένη για την περιφορά του ήλιου την ονομάζουν Ωρο και οι  Έλληνες Απόλλωνα, και τη δύναμη την προορισμένη για το πνεύμα την ονομάζουν στα αιγυπτιακά άλλοι Όσιρη, άλλοι Σάραπη και άλλου Σώθιν που σημαίνει δε την κύηση ή την κυοφορία. Γι’ αυτό με μεταφορική σημασία «κύων» λέγεται το άστρο που κατεξοχήν προσιδιάζει στην Ίσιδα. 

Ο δε Διόδωρος Σικελιώτης βέβαια αναφέρει ότι οι παλαιοί Έλληνες διηγούνται ότι ο Όσιρις είναι ο Διόνυσος που τον ονομάζουν και Σείριο …

…και στο δεύτερο κείμενο και Σάραπιν.

 Diodorus Siculus Hist., Bibliotheca historica (lib. 1-20)
Book 1, chapter 11, section 3, line 2

τῶν δὲ παρ' Ἕλλησι παλαιῶν μυθολόγων τινὲς τὸν
Ὄσιριν Διόνυσον προσονομάζουσι καὶ Σείριον παρ-
ωνύμως·

Diodorus Siculus Hist., Bibliotheca historica (lib. 1-20)
Book 1, chapter 25, section 2, line 1

       τὸν δὲ Ὄσιριν οἱ μὲν Σάραπιν, οἱ δὲ Διόνυσον,

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν συνδέσει το ημερολόγιο τους με την εμφάνιση του Σειρίου και η ανατολή του πριν από την ανατολή του Ηλίου συνδεόταν με τις ετήσιες πλημμύρες του Νείλου. Η περίοδος της απουσίας του συγκεκριμένου αστεριού συμβόλιζε για τους Αιγύπτιους το πέρασμα της Ίσιδας και του Όσιρη στον κάτω κόσμο -το Ντουάτ, ένα μέρος κόλαση όπου πήγαιναν οι ψυχές των νεκρών για να κριθούν κι έπρεπε να περάσουν  επιτυχώς διάφορους δαίμονες και δοκιμασίες. Η ηλιακή ανατολή του Σείριου χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους σαν αγγελιαφόρος του ξεχειλίσματος του ποταμού Νείλου. Η ανατολή του Σείριου, σήμαινε την αρχή χαρμόσυνων τελετουργιών γονιμότητας και ανανέωσης. Η εμφάνιση του μετά από 70 μέρες απουσίας από τον ουρανό σηματοδοτούσε  την γονιμότητας και την αναγέννηση της γης, την κύηση και την κυοφορία, που έφερναν οι πλημμύρες του Νείλου.

Όμως στην νήσο της Κέας μετά την καίρια παρέμβαση του σωτήρα τους Αρισταίου ξεκίνησαν να λατρεύουν τον αστέρα του Σείριου καθώς και τα μελτέμια που εκείνος έφερνε μαζί του. Η μορφή του - ως ευεργέτη τους-  θα περάσει και στα νομίσματά τους ως μέγιστη τιμή και ενθύμηση. Σε νομίσματα επίσης θα εμφανισθεί και η μέλισσα καθώς ο Αρισταίος θεωρήθηκε ο πρώτος που δίδαξε την μελισσουργία στο νησί. Ο Αρισταίος και η μέλισσα θ΄ αποτελέσουν τα βασικά σύμβολα της Κέας και θα απεικονισθούν στα νομίσματα της Καρθαίας, της Ιουλίδας αλλά και της Κορησίας
Άλλα νομίσματα που βρέθηκαν στο νησί -χρονολογούνται από τον 3ο αιώνα -παριστάνουν σκύλους (Μέγα Κύνα) ή αστέρια με ακτίνες, υποδηλώνοντας τη σημασία του Σείριου για την ζωή των κατοίκων του.

συνεχίζετε...