μέλισσα βουγενής, ὅτι ἐκ βοείων ὀστέων γεννᾶται

Από τις ιστορίες και τους μύθους που έχουν καταγραφεί για τον Αρισταίο, μέσα από διαφορετικά κείμενα και συγγραφείς, έχουμε και την πρώτη καταγραφή της βουγονίας (βους+γονή ) μαθαίνουμε έτσι μ’ έναν ασυνήθιστο τρόπο την δημιουργία μελισσιού. Μια προσπάθεια να δωθεί εξήγηση για το πώς δημιουργείτε  το μελίσσι κατά την πρωτόγονη  σκέψη των προγόνων μας. Ο Αρισταίος θα χάσει κάποια στιγμή το μελίσσι του. Θα ζητήσει την βοήθεια της μητέρας του Κυρήνης για να γνωρίσει την αιτία του χαμού τους. Εκείνη θα τον συμβουλέψει να επισκεφθεί και να συλλάβει τον Πρωτέα για να μάθει την αιτία και πως θα αντιστρέψει την τιμωρία που του έχει επιβληθεί. Εκεί θα μάθει ότι τιμωρείτε για τον θάνατο της Ευρυδίκης, συζύγου του Ορφέα. Ο Αρισταίος ήταν ερωτευμένος μαζί της. Ήταν αυτός που την κυνήγησε μέσα στο δάσος κι εκείνη προσπαθώντας να ξεφύγει από τον έρωτά του  δαγκώθηκε από φίδι και έχασε την ζωή της, Ο ίδιος δε, θα γίνει η αφορμή ο Ορφέας να γνωρίσει την τραγική του μοίρα. Το κρίμα του θα έχει ως αντίκτυπο να χάσει και το μελίσσι του καθώς τον εκδικήθηκαν οι νύμφες-φίλες της Ευρυδίκης. Ο Πρωτέας θα του δώσει την λύση για την δημιουργία και την απόκτηση νέου μελισσιού. Βουγονία, δηλαδή η δημιουργία νέου μελισσιού από την θυσία τεσσάρων επιλεγμένων ταύρων και τεσσάρων αγελάδων, τα σώματά τους  με συγκεκριμένη διαδικασία και θανάτωση θα παραμείνουν στο δάσος για διάστημα οκτώ ημερών για να επέλθει η εξιλέωση και η νέα σοδειά μελισσιού. 

 

Η βουγονία περιγράφεται δύο φορές και στο δεύτερο μισό των Γεωργικών του Βιργίλιου. Η πρώτη περιγραφή, που ανοίγει το δεύτερο μισό του τέταρτου βιβλίου, περιγράφει μια «παραδοσιακή» μορφή της τελετουργίας, ακολουθούμενη από την ιστορία του Αρισταίου. Πρέπει να συλλάβει τον προφήτη, τον Πρωτέα, και να τον αναγκάσει να του αποκαλύψει το θείο πνεύμα που εξόργισε. Ο Πρωτέα αλλάζει σε πολλές μορφές, αλλά δεσμεύεται επιτέλους και αναφέρει πώς προκάλεσε το θάνατο της Ευρυδίκης καταστρέφοντας έτσι τις μέλισσές του. Το τελετουργικό που ζήτησε ο Αρισταίος από την Κυρήνη κατά την επιστροφή του είναι αξιοσημείωτα διαφορετικό. Θα θυσιάσει τέσσερις ταύρους, τέσσερις δαμάλες, ένα μαύρο πρόβατο και ένα μοσχάρι. Έπειτα θ’ άφηνε το αίμα των θυμάτων να ρέει από τους σχισμένους λαιμούς τους, θ’ άφηνε τα σώματα των βοοειδών σε ένα ελαιώνα και στην συνέχεια, έπειτα από εννέα μέρες, θα πρόσφερε θυσία στον Ορφέα και στην Ευρυδίκη. Θ΄ ακολουθούσε το θαύμα της αναγέννησης των μελισσών.

«... ξάφνου εκεί ένα θάμασμα που κι αν το λες ξενίζεις, παρατηρούν οι θυσιαστές μες στων βοδιών τα σπλάχνα τα νερουλά, εμπουρμπούριζαν απ' όλην την κοιλιά τους οι μέλισσες, κι απ' τα πλευρά τα τσακισμένα εβράζαν κ' εσηκωνόνταν σύγνεφο τεράστιο στον αέρα κ' εμαζευόνταν στες κορφές των δέντρων κι απ' τους κλάδους τους λυγερούς σαν τα τσαμπιά του σταφυλιού εκρεμώνταν» (Γεωργικά, IV, 552-558, Μετάφραση Κων/νου Θεοτόκη).

Αυτή η δεύτερη έκδοση αποτέλεσε την κορύφωση ενός μεγάλου έργου, οπότε μπορεί να βασιστηκε περισσότερο στην παραδοσιακή ρωμαϊκή τελετή θυσίας από την ίδια την βουγονία, προκειμένου να κλείσει τα Γεωργικά με έναν πιο συμβολικό τρόπο. Έτσι η πρώτη εκδοχή μπορεί να αντικατοπτρίζει τη σχέση του ανθρώπου με τους θεούς κατά την χρυσή εποχή και την μετέπειτα σχέση τους.

Η βουγονία ως έθιμο, αντικατοπτρίζει  τον πραγματικό πυρήνα της θρησκείας της αρχαιότητας. Μια αναπάντεχη και παράδοξη μέθοδος αναπαραγωγής των μελισσών που φαίνεται να ξεκινά πριν από τον 3^ο αιώνα πΧ.  και φαίνεται να είναι καταγεγραμμένη και να έχει επιβιώσει μέχρι και τον 17^ο αιώνα μ.Χ.

Ο Αριστοτέλης είναι ο μόνος συγγραφέας που ενώ έχει αναφερθεί στο έργο του «Περί ζώων γενέσεως » επί μακρόν στις μέλισσες δεν αναφέρει πουθενά την βουγονία. Ο ίδιος πίστευε στην αυθόρμητη αναπαραγωγή των μελισσών. Λέγετε μάλιστα ότι είχε χρησιμοποιήσει γυαλί για να καλύψει μια κυψέλη για να παρατηρεί την ζωή του εντόμου, αλλά οι μέλισσες το κάλυψαν με κερί για να τις αφήσει στην ησυχία τους…

Ο ίδιος πίστευε ότι «ορισμένα ζώα και φυτά γεννιούνται αυτομάτως στο έδαφος και στο νερό, γιατί στο έδαφος υπάρχει νερό και στο νερό υπάρχει πνεύμα, στο πνεύμα υπάρχει πάντοτε ζωική θερμότητα με αποτέλεσμα, κατά κάποιο τρόπο, να είναι όλα γεμάτα από ζωή».

Η πατρότητας της δημιουργίας μελισσιού από κουφάρι ταύρου αποδίδεται στον Αρισταίο και την γνωρίζουμε μέσα από κείμενα λατίνων συγγραφέων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, του Βιργίλιου, - καθαρά εγκυκλοπαιδικά αναφέρω ότι ο Βιργίλιος υπήρξε υιός μελισσοκόμου από την Μάντοβα - και του Οβίδιου.

Σε άλλα κείμενα, βέβαια, βρίσκουμε και την μετατροπή, μεταβολή ή μετεμψύχωση των ζώων μετά θάνατο, που αλλάζουν και παίρνουν διαφορετική μορφή ζώου.

Έτσι οι σκύλοι προκύπτουν από τον θάνατο των αλόγων, ή οι σφήκες προκύπτουν από τον θανατο των άλογων, και οι μέλισσες από τον θάνατο του ταύρου.

Simplicius Phil., In Aristotelis physicorum libros commentaria
Volume 9, page 239, line 18
                         οὐ γὰρ καθὸ ζῷον μεταβάλλον εἰς ζῷον ᾗ ζῷον
μεταβάλλει, ἀλλὰ καθὸ τὶ ζῷον εἰς ἄλλο τι ζῷον ποιεῖται τὴν μεταβολήν·
οἷον εἰ κύων ἐξ ἵππου γίνοιτο ἢ μᾶλλον σφῆκες ἐξ ἵππου ἢ μέλισσαι ἐκ ταύρου (ἵπποι γὰρ σφηκῶν γένεσις, ταῦροι δὲ μελισσῶν), λέγοιτο μὲν ἂν ζῷον ἐκ ζῴου γίνεσθαι, οὐ μὴν καθὸ ζῷον, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκός

Origenes Theol., Contra Celsum
Book 4, section 57, line 26

...ἐξ ἀνθρώπου νεκροῦ μετα-

πλασσόμενος ὄφις, ὡς οἱ πολλοί φασι, γίνεται ἀπὸ τοῦ

νωτιαίου μυελοῦ καὶ ἐκ βοὸς μέλισσα καὶ ἐξ ἵππου σφὴξ

καὶ ἐξ ὄνου κάνθαρος καὶ ἁπαξ απλῶς ἐκ τῶν πλείστων

σκώληκες. 

Στον Ωριγένη στα «κατά Κέλσου» υπάρχει ανάλογη αναφορά:

… όπου εκ των νεκρών  ανθρώπων μεταπλάθονται φίδια, όπως πολλοί ισχυρίζονται και αυτό γίνεται εκ του νωτιαίου μυελού και από το βόδι παρουσιάζονται οι μέλισσες, και από το άλογο οι σφήκες  και από τον γάιδαρο οι σκαθάρια και απλώς από τα περισσότερα (ζώα) σκουλήκια..

Και στον Πλούταρχο στους Βίους παράλληλους στο «Άγις και Κλεομένης»(60.5)

Εμφανίζεται  και η χαρακτηριστική γέννηση, μέσω της βουγονίας, των μελισσών άλλα και η μετατροπή της κεφαλής του Κλεομένη σε μεγάλο φίδι. Το κείμενο και η ερμηνεία δίνεται παρακάτω.

...ὀλίγαις δ' ὕστερον ἡμέραις οἱ τὸ σῶμα τοῦ Κλεομένους ἀνεσταυρωμένον παραφυλάττοντες εἶδον εὐμεγέθη δράκοντα τῇ κεφαλῇ περιπεπλεγμένον καὶ ἀποκρύπτοντα τὸ πρόσωπον, ὥστε μηδὲν ὄρνεον ἐφίπτασθαι σαρκοφάγον. ἐκ δὲ τούτου δεισιδαιμονία προσέπεσε τῷ βασιλεῖ καὶ φόβος, ἄλλων καθαρμῶν ταῖς γυναιξὶν ἀρχὴν παρασχών, ὡς ἀνδρὸς ἀνῃρημένου θεοφιλοῦς καὶ κρείττονος τὴν φύσιν, οἱ δ' Ἀλεξανδρεῖς καὶ προσετρέποντο φοιτῶντες ἐπὶ τὸν τόπον, ἥρωα τὸν Κλεομένη καὶ θεῶν παῖδα προσαγορεύοντες, ἄχρι οὗ κατέπαυσαν αὐτοὺς οἱ σοφώτεροι, διδόντες λόγον, ὡς μελίττας μὲν βόες, σφῆκας δ' ἵπποι κατασαπέντες ἐξανθοῦσι, κάνθαροι δ' ὄνων τὸ αὐτὸ παθόντων ζῳογονοῦνται, τὰ δ' ἀνθρώπινα σώματα, τῶν περὶ τὸν μυελὸν ἰχώρων συρροήν τινα καὶ σύστασιν ἐν ἑαυτοῖς λαβόντων, ὄφεις ἀναδίδωσι. καὶ τοῦτο κατιδόντες οἱ παλαιοὶ μάλιστα τῶν ζῴων τὸν δράκοντα τοῖς ἥρωσι συνῳκείωσαν.

Λίγες μέρες αργότερα, αυτοί που φρουρούσαν το σώμα του Κλεομένη σταυρωμένο, είδαν ένα μεγάλο φίδι να’ χει κουλουριαστεί γύρω από το κεφάλι του και να κρύβει το πρόσωπο του, ώστε κανένα σαρκοφάγο όρνιο να μη μπορεί να πετάξει προς το σώμα του. Από το γεγονός αυτό έπιασε το βασιλιά δεισιδαιμονία και φόβος κι έγινε αφορμή να κάμουν οι γυναίκες πολλούς καθαρμούς, γιατί είχε σκοτωθεί άνθρωπος αγαπητός στους θεούς και ανώτερος κατά τη φύση. Οι δε Αλεξανδρινοί έρχονταν στον τόπο που ήταν το σώμα του Κλεομένη, έκαναν την προσευχή τους και τον ονόμαζαν ήρωα και γιό θεών. Τη δεισιδαιμονία τους την σταμάτησαν οι σοφότεροι, εξηγώντας ότι άμα σαπίσουν τα βόδια αναδίδουν μέλισσες, τα άλογα σφήκες, και από τα νεκρά γαϊδούρια ζωογονούνται σκαθάρια, τα δε ανθρώπινα σώματα όταν τα υγρά που είναι γύρω από τον μυελό συγκεντρωθούν και ενωθούν, παράγουν φίδια. Και οι παλαιοί επειδή το ήξεραν καλά αυτό, απέδωσαν στους ήρωες, απ΄ όλα τα ζώα προ πάντων τον δράκοντα/φίδι

Και στον Ησύχιο ανάλογη αναφορά οπου η μέλισσα αναφέρετε ως βουγενής και ότι γεννιέται και προέρχετε από τα οστά των βοδιών.

<βουγενέων>· τῶν μελισσῶν. Καλλίμαχος· "ἁρμοῖ γὰρ Δανάου γῆς ἐπὶ <βου>γενέος" (fr. 383,4), καὶ ἡ μέλισσα <βουγενής>, ὅτι ἐκ βοείων ὀστέων γεννᾶται

Geoponica, Geoponica
Book 15, chapter 2, section t, line 2

Περὶ μελισσῶν, καὶ πῶς ἂν ἐκ βοὸς γένοιτο, ὃ καλεῖται βουγονή. Φλωρεντίνου

Ἰόβας δὲ ὁ βασιλεὺς Λιβύων ἐν λάρνακι ξυλίνῃ φησὶ δεῖν ποιεῖ-

σθαι μελίσσας· καὶ Δημόκριτος καὶ Βάρων, ἐν Ῥωμαίᾳ

γλώσσῃ, ἐν οἴκῳ φασὶ χρὴ ποιεῖσθαι, ὅπερ ἐστὶ καὶ

ἄμεινον.

         Ὁ δὲ τρόπος οὗτος. οἶκός σοι ἔστω

ὑψηλός, δεκαπηχυαῖος, καὶ εὖρος πηχῶν ιʹ καὶ ταῖς

λοιπαῖς πλευραῖς ἶσος. εἴσοδος δὲ εἰς αὐτὸν περι-  

ποιείσθω μία, καὶ θυρίδες τέσσαρες, ἐν ἑκάστῳ τοίχῳ

μία.

         εἰς τοῦτον ἀγαγὼν βοῦν τριακοντάμηνον,

εὔσαρκον, λιπαρὸν μάλιστα, περίστησον αὐτῷ νεανίας

πολλούς, καὶ τυπτέτωσαν αὐτὸν ἰσχυρῶς, καὶ τύπτον-

τες αὐτὸν ῥοπάλοις ἀποκτεινάτωσαν, ὁμοῦ ταῖς σαρξὶ

τὰ ὀστέα συναλοῦντες·

         φυλακὴν δὲ ἐχέτωσαν, τὸ

μὴ αἱμάξαι τι τοῦ βοός (οὐ γὰρ ἂν ἐξ αἵματος κυη-

θείη ἡ μέλισσα), ταῖς δὲ πρώταις πληγαῖς μὴ βιαίως

ἐμπεσόντες.

         Εὐθὺς δὲ ἀποπεφράχθω πᾶς τοῦ βοὸς

πόρος ὀθόναις καθαραῖς καὶ λεπταῖς πίσσῃ κεχρισμέ-

ναις· οἷον ὄμματα, καὶ ῥῖνες, καὶ στόμα, καὶ ὅσα τῇ

φύσει πεποιήται εἰς κένωσιν ἀναγκαίαν.

         ἔπειτα θύμον ὑποστρώσαντες πολύν, καὶ ὕπτιον ἐπ' αὐτοῦ

καταθέντες τὸν βοῦν, ἐξελθόντες τοῦ οἴκου εὐθὺς τὴν

θύραν καὶ τὰς θυρίδας ἐπιχρισάτωσαν πηλῷ στεγανῷ,

ὡς μήτε ἀέρι, μήτε ἀνέμῳ, μηδ' ἥντιν' οὖν εἴσδυσιν

ἢ διάπνευσιν εἶναι.

         Τρίτῃ δὲ ἑβδομάδι χρὴ πάν-

τοθεν ἐξανοίξαντα εἰσεᾶσαι φῶς τε καὶ ἀέρα καθαρόν,

πλὴν ὁπόθεν ἂν καθίῃ σφοδρὸν πνεῦμα· εἰ γὰρ ὧδε

ἔχοι, τὴν κατὰ τοῦτο εἴσοδον κεκλεισμένην χρὴ ἐᾶσαι.

ἐπὰν δὲ δόξωσιν ἐμψυχῶσθαι αἱ ὕλαι πνεῦμα

αὔταρκες ἐπισπασάμεναι, αὖθις χρὴ συγκλεῖσαι τῷ

πηλῷ κατὰ τὴν προτέραν χρίσιν.

         ἑνδεκάτῃ δὲ μετὰ ταύτην ἡμέρᾳ ἀνοίξας εὑρήσεις πλήρη μελισσῶν

βοτρυδὸν ἐπ' ἀλλήλαις συνηγμένων, καὶ τοῦ βοὸς

λειπόμενα τὰ κέρατα καὶ τὰ ὀστᾶ, καὶ τὰς τρίχας,

ἄλλο δὲ μηδέν.

         φασὶ δέ, ἐκ τοῦ ἐγκεφάλου μὲν

γίγνεσθαι τοὺς βασιλέας, ἐκ δὲ τῶν σαρκῶν τὰς ἄλλας

μελίσσας· γίγνεσθαι δὲ καὶ ἐκ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ

βασιλέας· κρατιστεύειν μέντοι τοὺς ἐκ τοῦ ἐγκεφάλου

μεγέθει τε, καὶ κάλλει, καὶ ῥώμῃ τῶν ἄλλων.

         τὴν δὲ πρώτην τροπὴν καὶ μεταβολὴν τῶν σαρκῶν εἰς

ζῶα, καὶ οἱονεὶ κύησίν τινα καὶ γένεσιν, καθιστορή-

σεις ἐντεῦθεν.

         ἀνεῳγμένου γὰρ τοῦ οἴκου, μικρὰ

καὶ λευκὰ τὸ εἶδος, καὶ ἀλλήλοις ὅμοια, καὶ οὐ τέλεια,

οὔτε ἤδη πάντη ζῶα περὶ τὸν μόσχον πληθύνοντα

ὄψει· ἀκίνητα μὲν πάντα, κατὰ μικρὸν δὲ αὐξανόμενα·

ἴδοις δ' ἂν καὶ τὴν πτεροφύησιν ἤδη διαρθρου-

μένην, τήν τε οἰκείαν χροιὰν λαμβανούσας, περικαθε-

στώσας δὲ τὸν βασιλέα, καὶ προσπετασθείσας, βραχύ-

τερον δέ, καὶ ὑποτρεμούσας ταῖς πτέρυξι, διὰ τὴν

ἀήθειαν τῆς πτήσεως, καὶ τὴν τῶν μελῶν ἀτονίαν.

Προσιζάνουσι δὲ ταῖς θυρίσι ῥοιζηδόν, ὠθοῦσαι

καὶ βιαζόμεναι ἀλλήλας, πόθῳ τοῦ φωτός.

         ἄμεινον  

δὲ τὰς ἀνοίξεις καὶ ἀποφράξεις τῶν θυρίδων, καθὼς

εἴρηται, παρ' ἡμέραν ποιεῖσθαι·

         δέος γὰρ μὴ μετα-

βάλλοντα ἤδη τὴν τῶν μελισσῶν φύσιν, διὰ τὴν πλείω

σύγκλεισιν οὐ σπάσαντα κατὰ καιρὸν τὸν ἀέρα, ὥσπερ

πνιγμῷ διόληται.

         Τοῦ δὲ οἴκου ὁ μελισσὼν ἐγγὺς

ἔστω, καὶ ὅταν ἐκπετασθῶσιν ἀνοιγομέναις ταῖς θυρί-

σιν ὑποθυμία θύμου τε καὶ κνεώρου.

         τῇ γὰρ

ὀσμῇ ἑλκύσεις αὐτὰς εἰς τὸν μελισσῶνα, τεθεραπευ-

μένας ὀσμαῖς ἀνθῶν· καὶ θυμιῶν οὐκ ἀκούσας εἰσε-

λάσεις. χαίρουσι γὰρ μέλιτται τῇ εὐωδίᾳ καὶ ἄνθεσιν,

εἰκόσιν εἶναι μέλιτος δημιουργοῖς.

Ο Ιόβας ο βασιλιάς των Λιβύων σε λάρνακα ξύλινη ισχυριζονται ότι φτιάχνει τις μέλισσες. (ας μην ξεχνούμε ότι στην Λιβύη φαίνεται ότι έχει ζήσει και γεννήση η Κυρήνη τον Αριστέα, ενώ εκει υπάρχει και πόλη με το όνομα Μέλισσα) Γνωστή ακομα και στις μέρες μας η Κυρηναϊκή χερσόνησος και προσφατα και η δήλωση του Χαφτάρ: «Τους Έλληνες αδελφούς αφιερώνουμε την πόλη της Κυρήνης στη Λιβύη το κοινό μας παρελθόν και το κοινό ένδοξο μέλλον μας» σημειώνεται χαρακτηριστικά. 

Παρακάτω δίνεται  σε μετάφραση όλη η διαδικασία της βουγονίας.
 Ο Ιόβας ο βασιλιάς των Λιβύων σε λάρνακα ξύλινη ισχυριζονται ότι φτιάχνει τις μέλισσες (οι πρώτες ξύλινες κυψέλες σε δράση)
 Δημιουργήστε ένα οίκημα, ύψους δέκα πηχών, με όλες τις πλευρές ίσων διαστάσεων, με μία πόρτα και τέσσερα παράθυρα, ένα σε κάθε πλευρά. Βάλτε μέσα σ’ αυτό ένα βόδι τριάντα μηνών, πολύ λιπαρό και σαρκώδες. Ας το περιστοιχίσουν και ας το σκοτώσουν αρκετοί νέοι άντρες χτυπώντας το βίαια με ρόπαλα, γιορτάζοντας μαζί με τους άλλους τα αλώα ( γιορτή του αλωνίσματος ή προς τιμήν της Δήμητρας και της συγκομιδής των καρπών) έτσι ώστε να μαλακώσουν τόσο τη σάρκα όσο και τα οστά, αλλά φροντίζοντας να μην χυθεί ούτε σταγόνα αίμα (γιατί από το αίμα δεν μπορεί να γεννηθεί η μέλισσα). Φράξτε όλες τις οπές του, στόμα, μάτια, μύτη κλπ με καθαρό και λεπτό ύφασμα ποτισμένο με πίσσα. Έπειτα στρώστε μεγάλη ποσότητα θυμαριού και τοποθετήστε  πάνω σε ύπτια θέση το σκοτωμένο ζώο. Μετά  κλειστε τα παράθυρα και τις πόρτες και καλύψτε τα  με μια πυκνή επίστρωση πηλού, για να αποφευχθεί η πρόσβαση του αέρα ή του ανέμου. Μετά από τρεις εβδομάδες, ανοίξτε το οίκημα και αφήστε το φως και φρέσκο ​​αέρα να έχουν πρόσβαση σε αυτό, εκτός από την πλευρά από την οποία ο άνεμος φυσάει ισχυρότερα. Ενδέκα ημέρες αργότερα, θα βρείτε το σπίτι γεμάτο από μέλισσες, να κρέμονται μαζί σε συστάδες, και τίποτα δεν θα έχει μείνει από το βόδι, παρα μονο τα κέρατα, τα κόκαλα και οι τρίχες. 

 

Ένας ταύρος τριάντα μηνών καλοκαμωμένος και ευτραφής σκοτώνεται, θυσιάζεται καλύτερα,  μέσω μιας ειδικής τελετουργίας, με συγκεκριμένα τελετουργικά μέσα σε ένα κτίσμα κατασκευασμένο για τον συγκεκριμένο σκοπό - με ειδικές προδιαγραφές - και το πτώμα του αφήνεται να σαπίσει με ένα περίπλοκο τελετουργικό.

Αν το τελετουργικό αυτό τηρηθεί με απόλυτη ακρίβεια, τον καθορισμένο χρόνο- χρονικό διάστημα των τριών εβδομάδων και έντεκα ημερών- από τα σκουλήκια του πτώματος θα προκύψουν νύμφες και σμάρια μελισσών.

Από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελο του ιερού βοδιού θα προκύψουν οι βασιλείς των μελισσών.

Το σύμβολο της μέλισσας προσφερόταν για σύμβολο ενσάρκωση της (άριστης, μάλιστα) ψυχής καθώς θεωρείτε ως το πιο ωφέλιμο για τον άνθρωπο έντομο. Το προϊόν της το μέλι, ήταν μία από τις καλύτερες ζωικές τροφές, που ο άνθρωπος συνέλεγε ήδη από την εποχή των σπηλαίων και που θεωρούσαν ότι προσφερε αθανασία. Δεν είναι συνεπώς τυχαίο το ότι στην απεικονιζόμενη χρυσή συμβολική ζυγαριά ψυχοστασίας που βρέθηκε στον τάφο ΙΙΙ του ταφικού κύκλου Α των Μυκηνών, την θέση των ζυγιζόμενων ψυχών κατέχει ένα έντομο, που μοιάζει με διασταύρωση πεταλούδας και μέλισσας.

Οι μύθοι για την Μέλισσα συνδέονται δε και με την παύση της ανθρωποφαγίας, εκ μέρους των ιερειών Μελισσών και της συνδρομής τους στην αλλαγή της διατροφής των πρωτόγονων. Το πρώτο –παρακάτω - κείμενο θεωρώ ότι είναι ενδεικτικό και για το δεύτερο κείμενο που ακολουθεί, αυτό της θυσίας της ιέρειας Μέλισσας και της δημιουργίας μελισσών από το κατακρεουργημένο σώμα της.

Μνασέας δέ φησι Προσέληνον Ἀρκάδων βασιλεῦσαι.5.1

 Schol. Pindar. P. IV, 104: Ὅτι δὲ καὶ τὰς περὶ

τὰ ἱερὰ διατελούσας Νύμφας Μελίσσας ἔλεγον, Μνα-

σέας ὁ Παταρεὺς ἀφηγεῖται λέγων, ὡς αὐταὶ κατέπαυσαν

σαρκοφαγοῦντας τοὺς ἀνθρώπους πείσασαι τῇ ἀπὸ τῶν

δένδρων χρῆσθαι τροφῇ, καθ' ὃν καιρὸν καὶ μία τις

αὐτῶν Μέλισσα κηρία μελισσῶν εὑροῦσα πρώτη ἔφαγε

καὶ ὕδατι μίξασα ἔπιε, καὶ τὰς ἄλλας δὲ ἐδίδαξε, καὶ

τὰ ζῶα μελίσσας ἐξ ἑαυτῆς ἐκάλεσε, καὶ φυλακὴν πλεί-

στην ἐποιήσατο· ταῦτα δέ φησιν ἐν Πελοποννήσῳ γε-

νέσθαι· ἄνευ γὰρ Νυμφῶν οὔτε Δήμητρος ἱερὸν τιμᾶ-

ται, διὰ τὸ ταύτας πρώτας καρπὸν ἀποδεῖξαι καὶ τὴν

ἀλληλοφαγίαν παῦσαι καὶ περιβλήματα χάριν αἰδοῦς ἐξ

ὕλης ἐπινοῆσαι· οὔτε γάμος οὐδεὶς ἄνευ Νυμφῶν συν-

τελεῖται, ἀλλὰ ταύτας πρῶτον τιμῶμεν μνήμης χάριν,

ὅτι εὐσεβείας τε καὶ ὁσιότητος ἀρχηγοὶ ἐγένοντο.

Οι σχετικοί μύθοι αναφέρουν κι άλλα παραδείγματα δημιουργίας μελισσών. Ένα απ΄αυτά είναι ο θάνατος της Ιέρειας Μέλισσας και η πρώτη δημιουργία των μελισσών. Μάλιστα ο Μνασέας αναφέρει ότι στα ιερά υπηρετούσαν οι Νύμφες Μέλισσες. Ηταν οι πρώτες που σταμάτησαν την ανθρωποφαγία των ανθρώπων καθώς τους έπεισαν να χρησιμοποιούν και να τρέφονται με τους καρπους των δέντρων. Μάλιστα μια ιέρεια γνώρισε την γεύση του μελιού και της κερήρθας και αφού την ανέμειξε με νέρο την ήπιε. Έτσι δίδαξε και στις υπόλοιπες.

§ 1.430  QUALIS APES] ordo est 'qualis labor'. QUALIS APES tertiae declinationis genetivus pluralis et in 'ium' et in 'um' exit, sed tunc pro nostro arbitrio cum nominativus singularis 'ns' fuerit terminatus, ut amans et amantum et amantium dicimus. cum autem nominativus singularis 'r' fuerit terminatus, tantum in 'um' exit, ut pater patrum, murmur murmurum. reliqua vero nomina auctoritate firmamus, ut apis vel apum, vel apium. sane fabula de apibus talis est. apud Isthmon anus quaedam nomine Melissa fuit. hanc Ceres sacrorum suorum cum secreta docuisset, interminata est, ne cui ea quae didicisset aperiret; sed cum ad eam mulieres accessissent, ut ab ea primo blandimentis post precibus et praemiis elicerent, ut sibi a Cerere commissa patefaceret, atque in silentio perduraret, ab eisdem iratis mulieribus discerpta est. quam rem Ceres inmissa tam supra dictis feminis quam populo eius regionis pestilentia ulta est; de corpore vero Melissae apes nasci fecit. Latine autem melissa apis dicitur. 

Στον Μαύρο Σέρβιο Ονοράτο και στα σχόλια του στην Αινειάδα του Βιργιλίου υπάρχει ο μύθος της Μέλισσας, ιέρειας της Θεάς Δήμητρας που ζει στον Ισθμό της Κορίνθου. Η Θεά της έχει διδάξει τα μυστικά της λατρείας της. Οι γυναίκες της περιοχής στην αρχή την καλοπιάνουν με κολακείες στην αρχή  και κατόπιν με προσευχές και δώρα για να της αποκαλύψει τι της έχει μεταδώσει η θεά. Εκείνη αρνείται πεισματικά και τότε οι γυναίκες την σκοτώνουν και την κομματιάζουν Η Δήμητρα για να εκδικηθεί την πράξη τους προκαλεί πανούκλα, που επηρέασε τόσο τις γυναίκες όσο και τον πληθυσμό αυτής της περιοχής, ενώ από το σώμα της Μέλισσας γεννήθηκαν οι μέλισσες.

Είναι φανερό ότι ο φόνος του ταύρου καθώς και οι αιματηρές ιεροπραξίες φέρουν κοινά γνωρίσματα με την αιγυπτιακή μυθολογία και την Βουγονία, όπως την έχει περιγράψει ο Βιργίλιος στα Γεωργικά 4. Ο φόνος έχει θεωρηθεί από αρκετούς μελετητές ως πράξη που δημιουργεί ή παύει τον κόσμο (στοιχεία που μπορούν να στηρίξουν αυτή την άποψη μπορούν να παρατεθούν από τις πηγές για το ζωροαστρισμό σε κείμενα που θ΄ακολουθήσουν) ή πράξη που με μία έννοια «σώζει» και αναγεννά τον κόσμο, τουλάχιστον εκείνο στον οποίο ζουν οι μυημένοι.

συνεχίζετε