Ζεὺς ἐνάλιος καὶ Ποσειδῶν

Ο εορτασμός των όγδοων ημερών των μηνών ταυτίζεται όχι μόνο με τον Ποσειδών αλλά και με την Γα/Δα-μάτερ Δήμητρα  και σχετίζονται με την δημιουργία και την ανα-γέννηση.

Μια εκ των θεών  της Δημιουργίας είναι η Δήμητρα η ΔΑ-Μήτηρ  ή η ΓΑ-μήτηρ η Δαμάτερ (στην δωρική πτώση) η  ΔΗΩ  και μια σειρά ακόμα επιθέτων που της αποδίδονται όπως Πανμήτηρ, Σταχύοπλόκαμος, Πότνια, Κυρίτα, Λαμπαδόεσσα  κλπ.

    

Στις παραδόσεις της μυθολογίας ο Ποσειδών είναι ο θεός των υδάτων γενικότερα.  Ποσειδών (Ποσίδης ή Ποσιδάων, λέξη ταυτόσημη με την σανσκριτική Ιδάσπατι που σημαίνει “άρχων των νερών”, ο θεός του υγρού στοιχείου σε όλες τις μορφές του.

Ποσειδών-Ποτιδος - Ποσίδης-Ποσειδών-Ποτιδάν. Εφαντάσθηκαν οι αρχαίοι ότι άθροιζε ο θεός από τα νέφη-το ύδωρ του ουρανού - και τα έρριπτε επί της γης.

Η κυριαρχία του στη γη δηλώνεται τόσο από το όνομά του, που προέρχεται (πιθανά) από το πόσις (αφέντης, κύριος) και δάων ή δη/γη ή απο το πούς+ σείω+δη/γή, επειδή σείει την γή, ως Ενοσίγαιος, ή απο το πους+δεσμός - αυτός που δένει τα θεμέλια της γής ή τέλος, απο το Ποσέδων - αυτός που συντρίβει τα πλοία. Στο λατινικό αλφάβητο ονομάζετε Neptunus απο το Nubo καλύπτω, ισως επειδή η θάλασσα και τα ύδατα καλύπτουν μεγάλο μέρος της γής, ή απο το Nando- Πλέω κλπ. Όσο και από τα προσωνύμια που του αποδίδονται όπως Γαιήοχος (αυτός που κατέχει τη γη, κοσμοκράτορας), καθώς και αυτά που αναφέρονται στη ιδιότητά του να δημιουργεί σεισμούς όπως Ενοσίχθων, Εννοσίγαιος (από το ένοσις = σεισμός, κίνηση και γαία, δηλαδή αυτός που κινεί, ταράζει την γη) αλλά και Μοχλευτήρ, Σεισίχθων, Δαμασίχθων, κλπ.  Αναφέρεται επίσης ως γαίης κινητήρ στον ομηρικό ύμνο. Ο συσχετισμός του με τους σεισμούς και την Γη ανάγεται σε πολύ παλαιές εποχές, κατά τις οποίες ο Θεός δεν είχε ακόμα συνδεθεί με τη θάλασσα, αλλά η αρχική του μορφή θα πρέπει να ήταν χθόνια. Υπήρχε μάλιστα και σχετική παράδοση, κατά την οποία ο τόπος των Δελφών ανήκε αρχικά από κοινού στον Ποσειδώνα και την Γη πριν περάσει στον Θεό Απόλλωνα.

            Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Ποσειδών ήταν ένας από τους επιστάτες του χρησμού στους Δελφούς προτού να τους αναλάβει ο Ολύμπιος Απόλλων. Οι Απόλλων και Ποσειδών λειτουργούν στενά σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. στον αποικισμό. Ο Δελφικός Απόλλων παρέχει την έγκριση για την εγκατάσταση ανθρώπων σε αποικίες, ενώ ο Ποσειδών βοηθά δίνοντάς τους το εξαγνιστικό ύδωρ για την θυσία που αφορούσε την ίδρυση της αποικίας. Γι’ αυτό και οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν και θεμελιωτή των οίκων τους, επικαλούμενοι την προστασία του για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτισμάτων. Έτσι λατρεύεται και ως Εδραίος, Ασφάλειος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός, κλπ. 

 Θεμέλη δίνεται επίσης ως είναι η ονομασία του βωμού των αρχαίων ελληνικών θεάτρων, στο κέντρο της ορχήστρας, όπου στεκόταν ο κορυφαίος του χορού όμως η Θεμέλη είναι παράγωγο εκ του θεμελιόω ( Βάζω θεμέλιο, θεμελιώνω, ιδρύω, βασίζω, εδραιώνω, στηρίζω γερά κλπ. Θεμελιούχος επίθετο του Ποσειδώνα/Ποσειδάωνα ο συγκρατών τα θεμέλια… ενώ η ίδια η Σεμέλη γίνεται ο Θεμελιώδης λίθος, ο ακρογωνιαίος λίθος (δες προηγούμενα κειμενα περί Σεμέλης-Θεμέλης)…. 

Εκβλαστών = αυτός/η που έχει βλαστήσει
Ενυγρών/ενυδρών = ο/η πλήρη/ς κορεσμένος εκ υγρών,
και το Σωτήρ, σωτήρας, λυτρωτής, ελευθερωτής, απελευθερωτής, θεός προστάτης = επίθετο του Ασκληπιού, επίθετο του Διονύσου, επίθετο του Διός, επίθετο του Ηρακλέως, επίθετο του Πλούτωνος, επίθετο του Ποσειδώνος, επίθετο του Χριστού.

Ο Ποσειδών ανήκει στους πανάρχαιους ύψιστους Θεούς, ο ερχομός όμως της λατρείας του ουρανίου Διός στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας π.χ. τον μετέτρεψε σε αδελφό του και από τότε εδραιώνει την κυριαρχία του στο υδάτινο στοιχείο. Συμβολίζει την αέναη κίνηση και τη ρευστότητα –όπως ακριβώς είναι η φύση του υγρού στοιχείου και κατ’ επέκταση τον κόσμο των συναισθημάτων

Για τις ηπειρωτικές περιοχές ήταν ο θεός των ποταμών, που ποτίζουν και γονιμοποιούν τη Γη και ο θεός των πηγών, που είχε στην κυριαρχία του και τις λίμνες.Τα θαλασσια ύδατα ειναι αρμυρά, τα ύδατα των ποταμών και των πηγών γλυκά, και σε λιμνοθάλασσες μεικτά.

Σύμφωνα με τον θρύλο είχε την κατοικία του στον Αλφειό ποταμό.

 Στα ομηρικά έπη εκφράζεται συχνά ως ο θεός του υγρού στοιχείου, των ποταμών, των πηγών που ανάβλυζαν από τους κόλπους της γης.

Πολλοί μύθοι υπήρχαν στην αρχαιότητα για τη Δήμητρα και τον Ποσειδώνα. Ένας απ' αυτούς έλεγε πως ο Ποσειδώνας πήρε τη μορφή αλόγου και συνευρέθηκε με τη Θεά Δήμητρα. Αυτή συνέλαβε ακούσια και γέννησε μια κόρη που την ονόμασε Δέσποινα. Αυτό το όνομα ταιριάζει όπως θα δείτε με ένα όνομα της Σανσκριτικής γλώσσας. Είναι το γυναικείο όνομα Δασαπατνί. Αυτό όμως το όνομα σημαίνει Κυρία (επί υπηρετριών - δούλων). Ήταν το πρώτο όνομα της Περσεφόνης. Βγήκε από την ένωση του υγρού στοιχείου (Ποσειδώνας) με την ίδια τη γη (Δημήτηρ) και από την ένωση αυτή γεννήθηκε η Δέσποινα ή  η Κυρία ή το έμβιο ον. 

Ακόμα έλεγαν πως από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο ίππος Αρείων (βλέπε Ἀρκαδικά, Παυσανίας, 8.25.5-7

[5] πλανωμένῃ γὰρ τῇ Δήμητρι, ἡνίκα τὴν παῖδα ἐζήτει, λέγουσιν ἕπεσθαί οἱ τὸν Ποσειδῶνα ἐπιθυμοῦντα αὐτῇ μιχθῆναι, καὶ τὴν μὲν ἐς ἵππον μεταβαλοῦσαν ὁμοῦ ταῖς ἵπποις νέμεσθαι ταῖς Ὀγκίου, Ποσειδῶν δὲ συνίησεν ἀπατώμενος καὶ συγγίνεται τῇ Δήμητρι ἄρσενι ἵππῳ καὶ αὐτὸς εἰκασθείς.

[6] τὸ μὲν δὴ παραυτίκα τὴν Δήμητρα ἐπὶ τῷ συμβάντι ἔχειν ὀργίλως, χρόνῳ δὲ ὕστερον τοῦ τε θυμοῦ παύσασθαι καὶ τῷ Λάδωνι ἐθελῆσαί φασιν αὐτὴν λούσασθαι: ἐπὶ τούτῳ καὶ ἐπικλήσεις τῇ θεῷ γεγόνασι, τοῦ μηνίματος μὲν ἕνεκα Ἐρινύς, ὅτι τὸ θυμῷ χρῆσθαι καλοῦσιν ἐρινύειν οἱ Ἀρκάδες, Λουσία δὲ ἐπὶ τῷ λούσασθαι τῷ Λάδωνι. τὰ δὲ ἀγάλματά ἐστι τὰ ναῷ ξύλου, πρόσωπα δέ σφισι καὶ χεῖρες ἄκραι καὶ πόδες εἰσὶ Παρίου λίθου:

[7] τὸ μὲν δὴ τῆς Ἐρινύος τήν τε κίστην καλουμένην ἔχει καὶ ἐν τῇ δεξιᾷ δᾷδα, μέγεθος δὲ εἰκάζομεν ἐννέα εἶναι ποδῶν αὐτήν: ἡ Λουσία δὲ ποδῶν ἓξ ἐφαίνετο εἶναι. ὅσοι δὲ Θέμιδος καὶ οὐ Δήμητρος τῆς Λουσίας τὸ ἄγαλμα εἶναι νομίζουσι, μάταια ἴστωσαν ὑπειληφότες. τὴν δὲ Δήμητρα τεκεῖν φασιν ἐκ τοῦ Ποσειδῶνος θυγατέρα, ἧς τὸ ὄνομα ἐς ἀτελέστους λέγειν οὐ νομίζουσι, καὶ ἵππον τὸν Ἀρείονα: ἐπὶ τούτῳ δὲ παρὰ σφίσιν Ἀρκάδων πρώτοις Ἵππιον Ποσειδῶνα ὀνομασθῆναι.

Κατά την παράδοση ο Όγκιος ήταν γιος του Απόλλωνα, ηγεμόνας της περιοχής του Ογκείου στη Θελπουσία. [5] Η θεά πήρε το προσωνύμιο ερινύς για τον εξής λόγο: όταν η Δήμητρα περιπλανιόταν αναζητώντας την κόρη της, λένε πως την ακολουθούσε ο Ποσειδώνας επιθυμώντας να συνευρεθεί με αυτή· η Δήμητρα μεταμορφώθηκε σε φοράδα και έβοσκε μαζί με τις φοράδες του Ογκίου· ο Ποσειδώνας κατάλαβε πως απαντιόνταν και συνευρέθηκε με τη Δήμητρα παίρνοντας τη μορφή αρσενικού αλόγου.[6] Η Δήμητρα στην αρχή αγανάκτησε για το συμβάν, αργότερα όμως άφησε την οργή της και θέλησε, λένε, να λουστεί στο Λάδωνα. Γι' αυτό το λόγο η θεά πήρε δυο προσωνύμια, για την οργή της Ερινύς (γιατί το να κατέχεται κανείς από οργή το λένε «ερινύειν» οι Αρκάδες) και για το λούσιμο της στο Λάδωνα Λουσία. Τα αγάλματα μέσα στο ναό είναι ξύλινα, εκτός από τα πρόσωπα και το κάτω μέρος των χεριών και των ποδιών που είναι από μάρμαρο της Πάρου. Το άγαλμα της Ερινύος έχει τη λεγόμενη κίστη και δάδα στο δεξί χέρι·
[7] υπολογίζω το ύψος της σε εννιά πόδια. Η Λουσία φαινότανε να έχει ύψος έξι ποδιών. Όσοι νομίζουν πως το άγαλμα της Λουσίας είναι της Θέμιδας κι όχι της Δήμητρας, ας βεβαιωθούν πως σφάλλουν. H Δήμητρα λένε πώς γέννησε από τον Ποσειδώνα κόρη, της οποίας το όνομα δεν συνηθίζουν να το ανακοινώνουν σε αμύητους, και ένα άλογο, τον Αρείονα· γι' αυτό λένε πως πρώτοι αυτοί μεταξύ των Αρκάδων ονόμασαν τον Ποσειδώνα ίππιο.

Από την ένωση αυτή γεννήθηκε ο Αρίων, το φτερωτό άλογο  και μια κόρη, η Νύμφη Δέσποινα, το όνομα της οποίας αποκαλυπτόταν μόνο στους μύστες των Ελευσινίων Μυστηρίων.

Hesychius Lexicogr., Lexicon (Α – Ο)
Alphabetic letter alpha, entry 7267, line 1

 *<Ἀρίων>· ὁ ἵππος, Ποσειδῶνος υἱὸς καὶ μιᾶς τῶν Ἐρινύων AS

Ο Αρίωνας  λοιπόν μπορεί να είναι και Αρείωνας Ίππος και γιος του Ποσειδώνος και της Δήμητρας κατά μία εκδοχή… Αλλά ο ίππος όπως και το ιππίδιον είναι και το άλογο/αλογάκι αλλά και ο θαλάσσιος ίππος αλλά και στην αργώ της εποχής και  η ασελγής γυναίκα ή φοράδα όπως λέμε ακόμα και σήμερα, όπως στον μύθο με τον Ποσειδώνα η Δήμητρα μεταμορφώθηκε σε φοράδα. 

Μέχρι σήμερα και στις μέρες μας έχει περάσει και η Ιπποσύνη ως έννοια αλλά και οι Ιππότες  της στρογγυλής τράπεζας και οι μύθοι των και τα τάγματα των Ιπποτών κλπ.

Η θεά Δήμητρα είχε οργιστεί τόσο από το συμβάν, ώστε στην περιοχή εκείνη λατρευόταν ως "Δήμητρα Ερινύς" κι επειδή αμέσως μετά είχε λουστεί στον ποταμό Λάδωνα είχε αποκτήσει το προσωνύμιο "Λουσία".

Εδώ το άλογο συμβολίζει τα όντα δίχως νου και νόηση, που είναι τόσο απαραίτητα για τη ζήση των έλλογων όντων, όπως της Δασαπατνί. (Δέσποινα-Περσεφόνης)
Ακόμα η Δασαπατνί, θεωρείται και βασίλισσα του Aδη, πράγμα που συνέβηκε με την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα -  ο οποίος και την ανακήρυξε βασίλισσα του. Αυτή είναι η Πελασγική και ίσως η προπελασγική πλευρά, αφού μέσα στην προομηρική γλώσσα συναντούμε τις ονομασίες της Μεγάλης Μητέρας Δήμητρας.  

Ο Ποσειδών, ας μην ξεχνάμε ότι- λατρεύεται ακόμα και στα όρη και μαζί με την Αθηνά... και μάλιστα ακόμα και σε περιοχές του Παρνασσού και των  Τζουμέρκων της Ηπείρου.

Η λατρεία εκείνη του Ποσειδώνα, μαρτυρείται και στην Αθαμανία, σύμφωνα με επιγραφή του 2ου π.Χ. αι., που βρέθηκε στην Κέρκυρα και αφορά στη συνθήκη καθορισμού των ορίων ανάμεσα σε δυο περιοχές, την Αθαμανία και μια άλλη που δυστυχώς δεν σώζεται. Στην επιγραφή, γίνεται λόγος και για ιερό του Ποσειδώνα στην Αθαμανία. Ο θεός γνώρισε σημαντική λατρεία στην Ήπειρο τουλάχιστον από τον 4ο π.Χ. αι., σύμφωνα με επιγραφικές και φιλολογικές μαρτυρίες αλλά και νομισματικούς τύπους. Αξιοσημείωτα είναι δυο χωρία της Οδύσσειας όπου αναφέρεται ότι ο Οδυσσέας, ύστερα από συμβουλή του μάντη Τειρεσία, έπρεπε να μεταβεί σε τόπο, όπου οι άνθρωποι δεν γνώριζαν τη θάλασσα και δεν χρησιμοποιούσαν αλάτι στην τροφή τους για να εξιλεώσει με θυσίες τον Ποσειδώνα, ύστερα από το φόνο των μνηστήρων. Η θέση αυτή τοποθετείται, από τους σχολιαστές του Ομήρου, στα Βούνειμα της Ηπείρου,κοντά στην άγνωστη πόλη Τράμπυα, πιθανόν, (κατά τον Hammond), στο Βοτονόσι. Με βάση τα παραπάνω, φαίνεται πιθανότερο ο Ποσειδών να είχε ανάλογη λατρεία και στην ορεινή και απομακρυσμένη Αθαμανία.

Ενώ η παλαιότερη πόλη στην περιοχή – του Παρνασσού ή Κωρύκιας Πέτρας/Όρους - σύμφωνα με τον Παυσανία (Χ, 6,1) συνοικίστηκε από τον Παρνασσό, το γιο της νύμφης Κλεοδώρας. Πατέρας του Παρνασσού ήταν ο θεός Ποσειδώνας…

Ενώ και  στο μαντείο των Δελφών ο πρώτος θεός που φέρεται ως ιδιοκτήτης του μαντείου ήταν η Γαία από κοινού με τον Ποσειδώνα, κατά τον Παυσανία ("Ποσειδῶνος ἐν κοινῷ καὶ Γῆς εἶναι τὸ μαντεῖον"

 Η Γαία χρησμοδοτούσε η ίδια, ενώ ο Ποσειδώνας είχε ως χρησμοδότη τον Πύρκωνα "καὶ τὴν μὲν χρᾶν αὐτήν, Ποσειδῶνι δὲ ὑπηρέτην ἐς τὰ μαντεύματα εἶναι Πύρκωνα".

Τη Γαία ως πρώτη κτήτορα του μαντείου και τον Ποσειδώνα αναφέρει και ο Αισχύλος στις Ευμενίδες.

…Πλειστοῦ τε πηγὰς καὶ Ποσειδῶνος κράτος
καλοῦσα καὶ τέλειον ὕψιστον Δία,
ἔπειτα μάντις εἰς θρόνους καθιζάνω.

· και καλώντας
τις πηγές του Πλειστού, τον Ποσειδώνα
το δυνατό, και πιότερο το Δία,
τον ύψιστο και τέλειο, πηγαίνω
στους θρόνους μάντισσα έπειτα να κάτσω…

 Άλλη μετάφραση : επικαλούμαι τις πηγές του Πλείστου και τη δύναμη του Ποσειδώνα (Ποσειδώνος Κράτος) και τον Τέλειον Ύψιστον Δία και έπειτα καθίζω στον προφητικό μου θρόνο ως μαντιδα . Αυτές κάποιες απο τις λατρείες του Ποσειδώνος σε κορυφές ορέων κλπ...

 Όμως ο Ποσειδών ταυτίζεται με τον Ενάλιο Ζεύς. Ο Ζευς άπλωνε την εξουσία του και στη θάλασσα κι ονομαζόταν Ενάλιος και Βύθιος, Zηνοποσειδών,  Γαιάοχος, Θαλάσσιος. Έτσι εκείνοι που σώζονταν από τη θάλασσα μόλις έφταναν στη στεριά προσεύχονταν στο Δία Αποβατήριο ή Σωτήρα. Σαν θεός της θάλασσας λατρευόταν και ως Ζευς Λιμενοσκόπος κλπ

Βλ. Πρόκλος «σχόλια εις τον Κρατύλο του Πλάτωνος εκλογαί χρήσιμοι, 148.1 – 148.25»

…ὁ δὲ ἀρχικὸς Ζεὺς καὶ σύστοιχος τῶν τριῶν Κρονιδῶν τὴν τρίτην ἐπιτροπεύει μοῖραν τῶν ὅλων κατὰ τὸ <τριχθὰ δὲ πάντα δέδασται> (Hom. O 189), καὶ ἔστιν ἀκρότατος τῶν τριῶν καὶ ὁμώνυμος τῷ πηγαίῳ καὶ ἡνωμένος αὐτῷ καὶ καλεῖται μοναδικῶς Ζεύς· ὁ δὲ δεύτερος δυαδικῶς καλεῖται Ζεὺς ἐνάλιος καὶ Ποσειδῶν. ὁ δὲ τρίτος τριαδικῶς Ζεύς τε καταχθόνιος καὶ Πλούτων καὶ Ἅιδης. καὶ ὁ μὲν πρῶτος τὰ ἀκρότατα σῴζει καὶ δημιουργεῖ καὶ ζωοποιεῖ, ὁ δὲ δεύτερος τὰ δεύτερα, ὁ δὲ τρίτος τὰ τρίτα· διὸ καὶ ἁρπάζειν λέγεται τὴν Κόρην οὗτος, ἵνα μετ᾽ αὐτῆς τὰ πέρατα ψυχώσῃ τῶν ὅλων.

συνεχίζεται..