Τα δάκρυα του θεού Ρα

Οι άγριες ή οικόσιτες μέλισσες (Apis mellifera) εκτιμήθηκαν για το μέλι τους, το κύριο γλυκαντικό για πολλά τρόφιμα. Οι αρχαίες Αιγυπτιακές μέλισσες μπορεί να ήταν περισσότερες επιθετικές από την ιταλική μέλισσα, η οποία έχει γίνει η κυρίαρχη στη σύγχρονη εποχή. 

 Η γεωργική, διατροφική και φαρμακευτική αξία της μέλισσας καθώς το μέλι της ήταν γνωστό  στην Αίγυπτο από την προ-δυναστική περίοδο. Στα προηγούμενα κειμενα έδωσα αναφορές που επιβεβαιώνουν τη σημασία των μελισσών στην αιγυπτιακή μυθολογία, μια μυθολογία που περιέχει αμέτρητες αναφορές στη μέλισσα· συμπεριλαμβανομένης της πεποίθησης ότι οι μέλισσες ήταν τα δάκρυα του θεού Ηλίου ή θεού του Αννού ή της Ηλιούπολης, του θεού που γνωρίζουμε με το όνομα Ρα σε μαγικό πάπυρο υπάρχει η παρακάτω αναφορά :

"Ο Θεός Re έκλαψε και τα δάκρυα από τα μάτια του έπεσαν στο έδαφος και μετατράπηκαν σε μέλισσα. Η μέλισσα έκανε την κηρήθρα της και ασχολήθηκε με τα λουλούδια κάθε φυτού και έτσι έγινε το κερί και το μέλι επίσης από τα δάκρυα του Ρα»

Ηλιογέννητη η μέλισσα και τα προϊόντα της αποτελούν δώρο του Ήλιου – Θεού Ρα

Σε πολλούς ναούς της Αιγύπτου, όπως στους πυλώνες του Καρνάκ, σε οβελίσκους του Λούξορ, στον Ναό της Σαϊδος, αλλά και σε αιγυπτιακούς τύμβους κλπ οι μέλισσες – τα ιερογλυφικά της μέλισσας και οι απεικονίσεις του είναι εμφανείς …και στολίζουν τα τέμπλα αλλά και τους πυλώνες τους.

Στους ίδιους ναούς υπήρχε  ταυτόχρονα και παραγωγή μελιού για να ικανοποιήσουν την επιθυμία και την ζήτηση των θεών για τις προσφορές μελιού. Το μέλι θεωρείτε ιερή τροφή και συνδέεται με το νέκταρ των θεών. Έχει εκτιμηθεί η διατροφική αλλά και η ιατρική του αξία, πόσο μάλλον στις μέρες μας,  ενώ στην Αίγυπτο ήταν γνωστή και η Απιθεραπεία -Μελισσσοθεραπεία (apis η λατινική ονομασία της Μέλισσας).

Η δε μελισσοκομία ήταν γνωστή εδώ και χιλιάδες χρόνια και πραγματοποιείται ακόμα και σήμερα με τις ίδιες πάνω κάτω μεθόδους για την συλλογή του μελιού και του κεριού. Το μέλι που έχει υποστεί επεξεργασία με τον παραδοσιακό τρόπο μένει αναλλοίωτο και  μπορεί να διατηρηθεί για χρόνια.

Το μέλι αναφέρετε συχνά στην παραδοσιακή ιατρική ενώ αποτελεί και ένα από τα βασικά συστατικά του αιγυπτιακού κρασιού και αλλά και στην δημιουργία μπύρας. Αυτό συνέδεσε την μπύρα  με το εμπόριο, καθώς η μπύρα χρησιμοποιούνταν συχνά και ως μορφή μισθού.

 Στην πραγματικότητα, έφταναν στο σημείο να δίνονται και  υποσχέσεις για γλυκειά ζωή γεμάτη μέλι, από σύζυγο σε σύζυγο, καθώς τέτοιου είδους υποσχέσεις  περιλαμβάνονταν ακόμα και στους γάμους που δέσμευαν ακόμη και τον Φαραώ.

 Και στις μέρες μας έχει διατηρηθεί η ευχή του «ανθόσπαρτου βίου» του βίου που ομοιάζει στην ζωή της μέλισσας, ανάμεσα στα άνθη, αλλά  και ο «μήνας του μέλιτος» μήνας που φέρει την γλύκα του μελιού..

Η λέξη Pharaoh ή φαραώ – ως τίτλος – του ηγεμόνα της Αιγύπτου, από την πρώτη δυναστεία (3150 π.Χ.) ίσως αποτελεί μια περσική παραφθορά απ' τον καιρό της περσικής κατοχής της λέξεως Παραώ, προέρχεται απ' την παλαιότερη αιγυπτιακή φράση = «Περ Άα» = Υψηλή Πύλη. 

Συγχρόνως χρησιμοποιούνται άλλοι δύο τίτλοι, ο τίτλος του Ώρου (Horus), τον τίτλο του  Sedge and Bee ( nswt-bjtj ) (αυτός που ανήκει στο καλάμι και την μέλισσα) δηλ. ο βασιλιάς –κατ΄ ουσίαν -   και τον τίτλο των  Two Ladies ( nbtj ) Δύο κυριών –Αυτού δηλ. που προστατεύετε από τις δύο θεοτήτες της Άνω και κάτω Αιγύπτου.

Το Καλάμι (κατ΄αλλους το άνθος και μάλιστα κρίνος !!! ) αντιπροσωπεύει και δίνει το στίγμα  της Άνω Αιγύπτου και η Μέλισσα δηλώνει την χώρα της Κάτω Αιγύπτου.

Ενώ ο τίτλος των δύο Κυριών δίνεται στον ηγεμόνα-βασιλέα που προστατεύεται από τις δύο  θεότητες Wadjet (Βουτώ) και Nekhbet ,  τις δύο θεότητες που προστάτευαν τους αρχαίους Αιγυπτίους και λατρεύονταν από όλους μετά την ενοποίηση των δύο μερών της, Άνω και Κάτω Αίγυπτο  (Βασιλιά του Βορρά)

Ο τίτλος αυτός της Υψηλής Πύλης (Babiali)  κληρονομήθηκε και χρησιμοποιήθηκε και από τον σουλτάνο, δηλ. ο βασιλεύς = εσσήν = μελέκ των Τούρκων.

Η μελισσοκομία ασκούνταν στην Αίγυπτο για χιλιάδες χρόνια (πριν το 3000 π.Χ.) Το κύριο κέντρο της μελισσοκομίας ήταν η Κάτω Αίγυπτος με τα εκτενή καλλιεργούμενα εδάφη της, όπου η μέλισσα επιλέχθηκε ως σύμβολο της χώρας. Ενώ το μέλι θεωρήθηκε σύμβολο αθανασίας  και αναγέννησης.

 Μικρές κυψέλες από πηλό καθώς και ιερογλυφικά με μέλισσες και κυψέλες βρέθηκαν στην πλευρά του τύμβου του Βασιλιά Τut ( Τουταχναμών ) που περιείχε αρχικά μέλι καθώς και εντός του. Οι παλαιότερες εικόνες μελισσοκόμων εν δράσει προέρχονται από το Παλιό Βασίλειο στον ναό του Ήλιου του Niuserre (στο Abu Ghurab περίπου 10 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Καΐρου) όπου εμφανίζονται σε τοιχογραφίες μελισσοκόμοι που με τον καπνό απομακρύνουν τις μέλισσες για να εξάγουν με τις χτένες τους το μέλι από τις κυψέλες.

 Ο Μελισσοκόμος δεν χρειάζεται να κάνει το παραμικρό. Οι μέλισσες αναλαμβάνουν τα πάντα. Φροντίζουν για την τροφή τους, μεγαλώνουν μόνες τους τα νέα τους μέλη, καθαρίζουν σχολαστικά την κυψέλη, αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τους εχθρούς τους, και θ΄ αναζητήσουν νέα κυψέλη, αν η κοινότητά τους μεγαλώσει…

Για το μόνο που πρέπει να φροντίσει – ο μελισσοκόμος – είναι να λάβει κάποια μέτρα αυτοπροστασίας όταν θα θελήσει να μαζέψει το μέλι και το κερί …

Οι κυψέλες τότε ήταν κυλινδρικές – συνήθως από πηλό ή άργιλο και στοιβαγμένες πολλές φορές η μία πάνω στην άλλη σε σειρές. Πολλές φορές λειτουργούσαν και ως μόνωση έναντι της θερμότητας της περιοχής …

Πριν γίνει γνωστή η κυψέλη και η μελισσοκομία και οι πήλινες κυψέλες τα μελίσσια βρίσκονταν μέσα σε σχισμάδες βράχων ή ιερά σπήλαια και σε κουφάλες δέντρων…

Ο άνθρωπος θέλοντας να παράγει περισσότερες ποσότητες μελιού και κεριού τις τοποθετεί σιγά σιγά σε ειδικές κατασκευές – κυψέλες από πηλό ή άργιλο…

Μεγάλη είναι και η εξοικείωση της μέλισσας με την βελανιδιά.

Χαρακτηριστικό το κείμενο του Ησιόδου στο «’Eργα και ημέραι» στίχοι  232-233

οὔρεσι δὲ δρῦς
 ἄκρη μέν τε φέρει βαλάνους, μέσση δὲ μελίσσας

Στα όρη η δρύς (βελανιδιά) στην άκρη των κλαδιών της έχει βάλανους (βαλανίδια –καρπούς) και μέσα –στον κορμό της έχει μέλισσες…

Αν δεν έχει η μέλισσα στη διάθεσή της ούτε σπήλαιο ούτε κουφάλα δέντρου, λέγετε ότι θα χρησιμοποιήσει το κουφάρι οποιουδήποτε μεγάλου ζώου- αν και στην πραγματικότητα οι μέλισσες μισούν τα ψοφίμια. Βέβαια η συγκεκριμένη τεχνική ως τρόπος δημιουργίας νέου μελισσιού ήταν γνωστή ως βουγονία, και παρέμεινε ως γνωστή, μέσα από κείμενα, μέχρι τον μεσαίωνα. Αλλά γι αυτήν θα μιλήσουμε αναλυτικά σε κείμενο που θ΄ ακολουθήσει…

Όλα τα παραπάνω καθιστούν τη μέλισσα -στα κείμενα - συνώνυμη του δημιουργού. Οι μέλισσες είναι αθάνατες, μόνες αυτές μεταξύ των επί γης όντων. Γιατί μόνο οι θεοί είναι αθάνατοι… Η μέλισσα αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα. Δεν χρειάζεται ανανέωση του παραγωγικού κεφαλαίου, ούτε αναπαράγονται – γιατί το ζευγάρωμά τους δεν μπορεί να το δει ο άνθρωπος, και υπάρχει και το εξής αξιοπερίεργο: τα κελιά μέσα στα οποία τοποθετείτε ο γόνος γεμίζονται με τροφή, και ύστερα κατά την όγδοη μέρα, στο στάδιο της ξαπλωμένης λάρβας σφραγίζονται. Σαν τάφοι μοιάζουν τα κελιά, μόνο που αποσφραγίζονται από το ακμαίο νέο άτομο και έτσι βγαίνουν τα νέα μέλη στη ζωή. Έτσι οι τάφοι  αποδεικνύονται ζωοδότες για να ανανεωθεί το μελίσσι και να γεμίσει ο τόπος βουητό και δημιουργικότητα.

Η σύνδεση τους με την αθανασία αποτελεί ένα άλλο χαρακτηριστικό του μελισσιού, καθότι το μελίσσι θεωρείτε ένας υπερ-οργανισμός, του οποίου τα κύτταρά του είναι η ατομικές μέλισσες. Εξ άλλου το μελίσσι θεωρείται παραγωγική μονάδα –εγκαταστημένο σε κυψέλη- και υπό ορισμένες συνθήκες είναι αιώνιο. Κανείς δεν πεθαίνει από γηρατειά. Δυνητικά αθάνατο παραμένει το υγιές μελίσσι. Με την προϋπόθεση ότι δεν θα χαθεί έστω και η τελευταία μέλισσα, ή τελευταία εργάτρια, η οποία χωρίς να ζευγαρώσει,  παράγει θηλυκά άτομα (εργάτριες και κατ΄ επέκταση και βασίλισσες)

Οι αρχικές συνήθεις κατοικίες της μέλισσα συμπίπτουν με την είσοδο στον κάτω κόσμο (κοιλώματα βράχων, ιερά σπήλαια, ) και θεωρούνται άρρηκτα συνδεδεμένες

-αν δεν ενσαρκώνουν τις ψυχές των νεκρών- με την Μέλισσα-ψυχή, ενώ φιλόσοφοι τη συνδέουν με την πίστη για την μετεμψύχωση. Οι μέλισσες αποτελούν έμβλημα της νέας ενσάρκωσης… και της παλιγγενεσίας

Πολύ παλιά υπήρχε και η συνήθεια της διατήρησης του νεκρού σε μέλι, ως αντισηπτικό και χρησιμοποιήθηκε και ως συστατικό για την διαδικασία της μουμιοποίησης. Μπορείτε να δείτε και παλαιότερα κείμενα περί Μελικέρτη-Γλαύκου, περί Γλαύκου όπου ο Γλαύκος πίνωντας μέλι επανήλθε στη ζωή, καθώς και τη σχέση του με την αθανασία κλπ

συνεχίζετε …