μέσον τῆς γῆς κεῖται, ἐν ᾗ οἱ Δελφοί

Η σύνδεση της Κρήτης με τους Δελφούς δεν σταματά μόνο στον ναό που έχει κατασκευαστεί από τον Πτερά, και μας δίνει την σύνδεση με τα Άπτερα της Κρήτης, ούτε διαμέσου των πρώτων Κρητών ιερέων και των Μελισσών ιερειών- Πυθίων.

Από τον Παυσανία είδαμε ότι ο δεύτερος ναός των Δελφών έγινε από μέλισσες και κερί μελισσών και πτερά. Αυτόν ο Απόλλωνας, λέγετε ότι, τον έστειλε στους υπερβόρειους… την υπόθεση ότι ο ναός δημιουργήθηκε από την φτέρη που φυτρώνει στα γύρω βουνά ο Παυσανίας δεν την δέχεται καθόλου…

Θ’ αναφερθώ σε μια ακόμα σύνδεση που ναι μεν είναι εμφανέστατη αλλά όχι και τόσο γνωστή …

 Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η μαντική υπήρξε προνόμιο των θηλυκών θεοτήτων, έστω κι αν αυτές αντικαταστάθηκαν αργότερα από αρσενικές θεότητες. Η πρώτη κυρία του Μαντείου των Δελφών υπήρξε η Γαία, η κοινή μητέρα των ανθρώπων και της ζωής πάνω στη γη. Ήταν επόμενο λοιπόν το γεγονός ότι το επίκεντρο της λατρείας του μαντείου ήταν  ο ομφαλός που συνδέεται φυσιολογικά με την μητρότητα της Γης.

Εδώ λοιπόν στους Δελφούς βρίσκουμε την λατρεία του ομφαλού εκφρασμένου στην οριστική του μορφή.  Η λατρεία του Ομφαλού εμφανίζεται στην Κρήτη, ενώ οι Κουρήτες παίρνουν τον νεογέννητο Δια, που μόλις γεννήθηκε από την Ρέα, ο ομφαλός του παιδιού ρίχτηκε από την μητέρα του κοντά στον ποταμός Τρίτωνα, και απ΄ αυτόν η τοποθεσία ονομάστηκε Ομφαλός ή κοντά στην Θεναϊδα κοντά την Κνωσσό. Οι Κρήτες θα ονομάσουν την πεδιάδα «Ομφάλιον». Έτσι ο χώρος που σκεπάζει το ιερό λείψανο, θα γίνει ένας χώρος ιερός που θα δοξάζει την μητρότητα της Γής, και θ΄αποκτήσει μια μαγικο-θρησκευτική αξία. Εκεί θ΄ ακτινοβολεί το ευεργέτημα της γονιμότητας. Έτσι εκτός από τους ιερείς που θα πρωτοστατήσουν στην δημιουργία του ιερού και μαντείου των Δελφών μπορούμε να ισχυριστούμε και την είσοδο και την διάδοση της θρησκείας του Ομφαλού καθώς αυτή φαίνεται να είναι αλληλένδετη και αδιαχώριστη με την λατρεία της Μεγάλης Μητέρας Θεάς Γαίας. Αυτή η θρησκεία και η λατρεία φτάνει και στους Δελφούς και εξακολουθεί ν΄ανθίζει ακόμη κι όταν ο Απόλλων αντικαθιστά την πρωταρχική θεότητα του Μαντείου την Γαία. Ταυτόχρονα όμως έχουμε στην Κρήτη και την εμφάνιση της Πανακρίδος Μέλισσας.

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., De prosodia catholica

Part+volume 3,1, page 362, line 18

 <Ὀμφάλιον> τόπος Κρήτης πλησίον Θενῶν καὶ Κνωσσοῦ. ἔστι καὶ Θετταλίας.

 Callimachus Philol., In Jovem (hymn. 1)

Line 45

εὖτε Θενὰς ἀπέλειπεν ἐπὶ Κνωσοῖο φέρουσα,

Ζεῦ πάτερ, ἡ Νύμφη σε —Θεναὶ δ᾽ ἔσαν ἐγγύθι Κνωσοῦ—

τουτάκι τοι πέσε, δαῖμον, ἄπ᾽ ὀμφαλός· ἔνθεν ἐκεῖνο

45 Ὀμφάλιον μετέπειτα πέδον καλέουσι Κύδωνες.

Ζεῦ, σὲ δὲ Κυρβάντων ἑτάραι προσεπηχύναντο

Δικταῖαι Μελίαι, σὲ δ᾽ ἐκοίμισεν Ἀδρήστεια

λίκνῳ ἐνὶ χρυσέῳ, σὺ δ᾽ ἐθήσαο πίονα μαζόν

αἰγὸς Ἀμαλθείης, ἐπὶ δὲ γλυκὺ κηρίον ἔβρως·

50 γέντο γὰρ ἐξαπιναῖα Πανακρίδος ἔργα μελίσσης

Ἰδαίοις ἐν ὄρεσσι, τά τε κλείουσι Πάνακρα.

οὖλα δὲ Κούρητές σε περὶ πρύλιν ὠρχήσαντο

τεύχεα πεπλήγοντες, ἵνα Κρόνος οὔασιν ἠχήν

ἀσπίδος εἰσαΐοι καὶ μή σεο κουρίζοντος.

 

Σαν βγήκεν από τις Θενές πηγαίνοντάς σε στην Κνωσό,

Δία πατέρα, η Νύμφη (οι Θενές κοντά ᾽ναι στην Κνωσό),

ο αφαλός σου έπεσεν εκεί, Θεέ, και έτσι εκείνο

45Ομφάλιο πεδίο αργότερα ονόμασαν οι Κύδωνες.

Κι ω Δία, οι συντρόφισσες, σε πήρανε στα χέρια, των Κορύβαντων,

της Δίκτης οι Μελίες και σε κοίμισε η Αδράστεια

σε λίκνο χρυσό και θήλασες τον πολυγάλακτο μαστό

της γίδας της Αμάλθειας κι έφαγες τη γλυκιά κηρήθρα,

50που η Πανακρίδα μέλισσα γοργά την είχε δέσει

πάνω στη Ίδης τα βουνά που Πάνακρα τα λένε.

Και χόρεψαν τριγύρω σου τον πρύλιν οι Κουρήτες

καθώς βαρούσαν τ᾽ άρματα, ώστε ν᾽ ακούει ο Κρόνος

ήχον ασπίδων μοναχά κι όχι το παιδικό σου κλάμα.

 Η Πανακρίδα μέλισσα είναι αυτή που προσφέρει το μέλι από την γλυκιά κηρήθρα της για να τραφεί ο μικρός Δίας, μαζί με το γάλα της γίδας Αμάλθειας…

Η μέλισσα τρέφεται με τα βότανα που φυτρώνουν πάνω στο Πάνακρο όρος της Κρήτης και στην Ίδη – Ιδαία όρη (Δίκτη, Ψηλορείτης, Λευκά όρη κλπ) ή λόγω του ότι δρέπει τα άκρα των βοτάνων των ορέων της Κρήτης.

 

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., De prosodia catholica

Part+volume 3,1, page 388, line 9

 <Πάνακρον> πόλις Κύπρου. εἰσὶ δὲ καὶ Πάνακρα ὄρη Κρήτης. Καλλί-

μαχος «Ἰδαίοις ἐν ὄρεσσιν, ἅτε κλείουσι Πάνακρα».

 

Scholia In Callimachum, Scholia in Hymnos (scholia vetera) (scholia ψ ex archetypo)

Hymn 1, scholion 50b, line 1

 <Πανακρίδος> δὲ <μελίσσης> ἤγουν τῆς τὰ ἄκρα τῶν βοτανῶν

δρεπομένης ἅπαντα, ἢ ἀπὸ Πανάκρου, ὄρους Κρήτης.

 

Κατά την ιστορία των Γεωγραφικών του Στράβωνα ο Ομφαλός των Δελφών δημιουργήθηκε όταν οι δύο αετοί που έστειλε ο Δίας συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς.

 Strabo Geogr., Geographica

Book 9, chapter 3, section 6, line 10

 Ἡ μὲν οὖν ἐπὶ τὸ πλεῖον τιμὴ τῷ ἱερῷ τούτῳ διὰ

τὸ χρηστήριον συνέβη δόξαντι ἀψευδεστάτῳ τῶν πάν-

των ὑπάρξαι, προσέλαβε δέ τι καὶ ἡ θέσις τοῦ τόπου.

τῆς γὰρ Ἑλλάδος ἐν μέσῳ πώς ἐστι τῆς συμπάσης, τῆς

τε ἐντὸς Ἰσθμοῦ καὶ τῆς ἐκτός, ἐνομίσθη δὲ καὶ τῆς

οἰκουμένης, καὶ ἐκάλεσαν τῆς γῆς ὀμφαλόν, προσπλά-

σαντες καὶ μῦθον ὅν φησι Πίνδαρος, ὅτι συμπέσοιεν

ἐνταῦθα οἱ ἀετοὶ οἱ ἀφεθέντες ὑπὸ τοῦ Διός, ὁ μὲν

ἀπὸ τῆς δύσεως ὁ δ' ἀπὸ τῆς ἀνατολῆς· οἱ δὲ κόρακάς  

φασι. δείκνυται δὲ καὶ ὀμφαλός τις ἐν τῷ ναῷ τεται-

νιωμένος καὶ ἐπ' αὐτῷ αἱ δύο εἰκόνες τοῦ μύθου.

 Η μεγάλη φήμη την οποία απέκτησε το μαντείον των Δελφών οφείλετε κυρίως εις το ότι ήτο αψευδέστατο περισσοτέρων όλων των άλλων μαντείων, συνέβαλε όμως εις τούτο και η γεωγραφική θέσις αυτού. Διότι τούτο εκείτο κάπως εις το κέντρον ολοκλήρου της Ελλάδος και της εντός και εκτός του Ισθμού, θεωρηθεί δε ότι ήτο εις το κέντρον της οικουμένης και δια τούτο εκάλεσαν αυτό ομφαλόν της γής. Εντεύθεν δε επλάσθει και ο μύθος τον οποίον αναφέρει ο Πίνδαρος, και κατά τον οποίον δύο αετοί εξαπολυθέντες υπό του Διός, ο εις εκ της δύσεως και ο άλλος εξ ανατολών, συναντήθησαν εις το μέρος τούτο, άλλοι δε λέγουν ότι δεν ήσαν αετοί, αλλά κόρακες. Δύναται τις να ιδή και σήμερον ακόμη εις τον ναόν των Δελφών χονδροειδές αποτύπωμα ομφαλού, περιβαλλομένου, υπό ταινιών και έχοντος επάνω το διπλούν έμβλημα, περί του οποίου ομιλεί ο μύθος…

 

Scholia In Pindarum, Scholia in Pindarum (scholia vetera)

Ode P 6, scholion 1g, line 3

ἀναπολοῦμεν εἰς τὴν Πυθὼ παριόντες, ἥ ἐστιν ὀμφαλὸς τῆς γῆς. 1bB 

 

Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Odysseam

Volume 1, page 17, line 5

 Ἰστέον δὲ ὅτι τὴν μὲν γῆν ὁ μῦθος περί που τὴν Δελφικὴν χώραν λέγει

μεσάζεσθαι, ἀετοῖς μετρηθεῖσαν ὑπὸ Διός. διὸ καὶ ὀμφαλὸς καὶ μεσόμφαλον γῆς ὁ πύθιος τόπος ὁ περὶ Δελφοὺς ἐλέγετο. τὸν δὲ ὀμφαλὸν ἤτοι τὸ μεσαίτατον τῆς ἀτλαντικῆς ἢ τῆς ὅλης θαλάσσης, ὁ ποιητὴς εἶναι πλάττει ἐκεῖ ὅπου ἡ νῆσος τῆς μυθικῆς Καλυψοῦς. (Vers. 51)

 Ενώ για τον ομφαλό και τον μεσόμφαλον της γης δίνεται ο Πύθιος τόπος και ο τόπος των Δελφών όπως αυτός ορίσθηκε από τους δυο αετούς του Διός, στον Όμηρο, επιπλέον αναφέρετε ότι ο ομφαλός της Ατλανικής ή της όλης θάλασσας που βρίσκεται εκεί όπου έχει πλαστεί και  υπάρχει η νήσος της μυθικής Καλυψούς.

 

Scholia In Euripidem, Scholia in Euripidem (scholia vetera)

Vita-argumentum-scholion sch Ph, section 237, line 1

 μεσόμφαλον εἶπε τὴν Πυθίαν, ἐπεὶ κατὰ τὰ κοιλώματα τοῦ ὄρους

μέσον τῆς γῆς κεῖται, ἐν ᾗ οἱ Δελφοί:

 

Κάποια επιπλέον στοιχεία περί ομφαλών κι εδώ :Δελφύς μήτρα καὶ ὁ ἐν Δελφοῖς δράκων

Επίσης υπάρχει αρχαία μνεία ότι οι κάτοικοι της Δωδώνης ονομάζονταν Ομφαλιείς. Θεωρούσαν έτσι ότι το Ομφάλιον της Ηπείρου βρισκόταν στην περιοχή του αρχαίου μαντείου, διότι ονομασίες όπως Ομφαλός, Ομφαλία συσχετίζονταν με μαντεία και τα γύρω από αυτά μέρη ονομάζονταν συχνά ως χωρίον Ομφάλιον. (τό, ὑποκορ. τοῦ ὀμφᾰλός). Κατά την αρχαιότητα ήταν η είσοδος του Άδη - του Κάτω Κόσμου. Εκεί ο Χάροντας μέσα από την Αχερουσία Λίμνη μετέφερνε τις ψυχές των πεθαμένων ανθρώπων στο Νεκρομαντείο.

Όμοια ακολούθως και σε νεότερα χρονια και σε χριστιανικές εκκλησίες υπάρχουν ομφάλια. Ο ομφαλός της γής κατά τους χριστιανούς τοποθετείτε στον ναό της Αναστάσεως του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα και αποτελεί τον νοητο «Ομφαλόν της γής» ως πνευματικό κέντρο ολόκληρου του Χριστιανικού κοσμου και ολοκληρης της οικουμένης γενικότερα. Περισσότερες λεπτομέρειες στο άρθρο εδώ : Ο “Ομφαλός της γης” στον πανίερο ναό της Αναστάσεως του Κυρίου, Ιεροσολύμων. Ομοια και στον Ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας υπάρχει κι εκεί ένας ομφαλός ή ένα ομφάλιον (πορφυρούν ) στο οποίο μπορούσε να εισέρχεται μόνο ο Πατριάρχης.

Constantinus VII Porphyrogenitus Imperator Hist., De cerimoniis aulae Byzantinae (lib. 1.1-92)

Volume 1, page 11, line 20

 Καὶ ὅτε φθάσωσιν οἱ δεσπόται εἰς τὰ ἅγια θύρια

εἰς τὸ πορφυροῦν ὀμφάλιον, εἰσέρχεται μόνος ὁ

πατριάρχης ἔνδοθεν τῶν κιγκλίδων, κρατῶν τὸ εὐώνυμον

ἅγιον θυρίον.

 

Η σύνδεση του Ομφαλού με το ομφάλιο και το μεσομφάλιο  κι εδώ απόλυτα κοινή με τα παλαιότερα πρώτα ιερά και τους χώρους λατρείας.

Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις τα Ομφάλια εξασφαλίζουν  την αόρατη και ζωογόνο επικοινωνία των Ουρανίων Δυνάμεων με το ίδιο (το Ομφάλιο) και με το ναό που το εμπεριέχει.

 Ας μην ξεχνούμε ότι ο ομφαλός ή αφαλός είναι ένα σημάδι στην κοιλιά, που προκαλεί ο ομφάλιος λώρος στο νεογέννητο μωρό όταν επουλώνει μετά την γέννηση. Είναι αυτός που προσφέρει πάντα την τροφή –πλήθος υγρών - με την οποία τρέφεται και αυξάνεται, αλλά και την αναπνοή

 Η Μεγάλη Μητ(ε)ρα Γαία που θα πρέπει να λατρεύεται που αλλού παρά στον

Ομ-φαλο της γής. Ας μην ξεχνάμε ότι ο αφαλός δεν είναι παρά το σημάδι που μας συνδέει με την μητέρα μας.

 Ο ομφαλός ή αφαλός είναι ένα σημάδι στην κοιλιά, που προκαλεί ο ομφάλιος λώρος στο νεογέννητο μωρό όταν επουλώνει μετά την γέννηση. Είναι αυτός που προσφέρει πάντα την τροφή –πλήθος υγρών - με την οποία τρέφεται και αυξάνεται, αλλά και την αναπνοή

 

Suda, Lexicon

Alphabetic letter omicron, entry 318, line 1

 <Ὀμφαλός:> οἷόν τις ῥίζα τοῦ βρέφους ἐστί· δι' ἐκείνου γὰρ αὔξεται καὶ τρέφεται.

 Scholia In Nicandrum, Scholia et glossae in Nicandri alexipharmaca (scholia vetera et recentiora) Scholion 348c, line 11

 <ὀμφαλός, ἐπεὶ

δι' αὐτοῦ τὰ ἔμβρυα πάντα τὴν τροφὴν δέχεται καὶ ἀναπνεῖ

τοῦ στόματος μεμυκότος διὰ τὸ πλῆθος τῶν ὑγρῶν, ἵνα μὴ ἀπόληται

Όλα τα  θηλαστικά που φέρουν πλακούντα έχουν έναν ομφαλό. Ενώ στους ανθρώπους είναι αρκετά ευδιάκριτος, στα περισσότερα θηλαστικά εμφανίζεται μόνο ως λεπτή άτριχη γραμμή. Στους ανθρώπους, το σημάδι μπορεί να εμφανιστεί ως βαθούλωμα ή ως προεξοχή. Αν και μπορούν να χωριστούν σε αυτές τις δύο κατηγορίες, οι ομφαλοί των ανθρώπων ποικίλλουν πάρα πολύ ως προς το μέγεθος, την μορφή, το βάθος ή το μήκος και γενικά την όλη εμφάνισή του.

Ο αφαλός είναι ένα σημαντικό σημείο ορόσημο στην κοιλία δεδομένου ότι η θέση του είναι σχετικά ίδια σε όλους τους ανθρώπους. Το δέρμα γύρω από τον αφαλό συνδέεται με το δέκατο θωρακικό νωτιαίο νεύρο. Η θέση του αφαλού βρίσκεται στο ύψος μεταξύ των σπονδύλων L3 και L4. Αιτία για τον σχηματισμό ενός εξέχοντος ομφαλού είναι πρόσθετο δέρμα που απέμεινε από τον ομφάλιο λώρο.

Ο ομφαλός επίσης χωρίζει οπτικά την επιφάνεια της κοιλιάς στα τεταρτημόρια. Ο ομφαλός βρίσκεται στο κέντρο του κύκλου που εσωκλείνει τον άνθρωπο στον πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Ακριβώς κάτω από τον ομ-φαλό βρίσκεται και το αναπαραγωγικό σύστημα ειδικότερα το γυναικείο. Η κοινή μήτρα δημιουργεί «ἀδελφὰ ποιεῖ τὰ τικτόμενα. Ὅθεν καὶ <ὁμόδελφος>, ὁ ἀδελφός»

Scholia In Sophoclem, Scholia in Sophoclis Oedipum tyrannum (scholia recentiora)

Source of scholion sch plan, scholion 480, line 1

 <ὀμφαλὸς> τὸ μέσον dXs. τὰ ὄντα

μέσος ὀμφαλός· Πυθώ d. τὰ ὄντα ἐν τῷ μέσῳ τῆς γῆς

 

 

συνεχίζετε …