Εις Δία Δωδωναίον

 

Apollonius Soph., Lexicon Homericum
Page 61, line 12

<Δωδωναῖε.> ἐπιθετικῶς ὁ Ζεύς, ἀπὸ Δωδώνης τῆς ἐν Θαλας-
 σίᾳ, ἐν ᾗ ἱερὸν αὐτοῦ.

θᾰλάσσιος

θᾰλάσς-ιος, later Att. θᾰλάσς-ττιος, α, ον, also ος, ον E.IT236: (θάλασσα):— ὁ θ. [Ποσειδῶν] Ar.Pl.396; of animals, opp. χερσαῖα, Hdt.2.123, cf. Pl. Euthd.298d, Arist.HA487a26; πεζοί τε καὶ θ. landsmen and seamen, A.Pers.558 (lyr.); θ. ἐκρῖψαί τινα to thro wone into the sea, S.OT1411; θ. νεκρός, of one drowned, Thgn.1229; πλοῖον θ. sea-going vessel, POxy.1288.6 (iv A.D.).

Δωδωναίος ο Ζεύς από την Δωδώνη γιατι  το ιερό του είναι εντός της Θάλασσας

(Θαλασσας/θαλαττας αλλα μπορει καλλιστα και εντός Θεσσ-αλ(ία)ς

Αλς/αλός η θάλασσα.

Παρακάτω θα δούμε και αλλα επίθετά  και ιδιότητες του Διός στην συγκεκριμένη περιοχή. Εδώ αναφέρετε ως ο Θαλάσσιος Ζεύς  που λατρεύετε στην Δωδώνη.

Strabo Geogr., Geographica
Book 5, chapter 2, section 4, line 19

                                                     τόν τε
Δία τὸν Δωδωναῖον αὐτὸς ὁ ποιητὴς ὀνομάζει Πελας-
γικόν “Ζεῦ ἄνα, Δωδωναῖε, Πελασγικέ.

Strabo Geogr., Geographica
Book 7, chapter 7, section 10, line 5

 Ἐκλέλοιπε δέ πως καὶ τὸ μαντεῖον τὸ ἐν Δωδώνῃ,  

καθάπερ τἆλλα. ἔστι δ', ὥς φησιν Ἔφορος, Πελα-

σγῶν ἵδρυμα· οἱ δὲ Πελασγοὶ τῶν περὶ τὴν Ἑλλάδα

δυναστευσάντων ἀρχαιότατοι λέγονται· καὶ ὁ ποιη-

τής φησιν οὕτω “Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε, Πελασγικέ,”

ὁ δ' Ἡσίοδος “Δωδώνην φηγόν τε, Πελασγῶν ἕδρα-

“νον ᾖεν.” περὶ μὲν οὖν τῶν Πελασγῶν ἐν τοῖς

Τυρρηνικοῖς εἴρηται, περὶ δὲ Δωδώνης τοὺς μὲν πε-

ριοικοῦντας τὸ ἱερὸν διότι βάρβαροι διασαφεῖ καὶ ὁ

Ὅμηρος ἐκ τῆς διαίτης, ἀνιπτόποδας χαμαιεύνας λέ-

γων· πότερον δὲ χρὴ λέγειν Ἑλλούς, ὡς Πίνδαρος, ἢ

Σελλούς, ὡς ὑπονοοῦσι παρ' Ὁμήρῳ κεῖσθαι, ἡ γρα-

φὴ ἀμφίβολος οὖσα οὐκ ἐᾷ διισχυρίζεσθαι. Φιλόχορος

δέ φησι καὶ τὸν περὶ Δωδώνην τόπον, ὥσπερ τὴν Εὔ-

βοιαν, Ἑλλοπίαν κληθῆναι· καὶ γὰρ Ἡσίοδον οὕτω

λέγειν “ἔστι τις Ἑλλοπίη, πολυλήιος ἠδ' ἐυλείμων·

“ἔνθα δὲ Δωδώνη τις ἐπ' ἐσχατιῇ πεπόλισται.” οἴον-

ται δέ, φησὶν ὁ Ἀπολλόδωρος, ἀπὸ τῶν ἑλῶν τῶν περὶ

τὸ ἱερὸν οὕτω καλεῖσθαι· τὸν μέντοι ποιητὴν [οὐχ]

οὕτω λέγειν Ἑλλοὺς ἀλλὰ Σελλοὺς ὑπολαμβάνει τοὺς

περὶ τὸ ἱερόν, προσθεὶς ὅτι καὶ Σελλήεντα τινὰ

ὀνομάζει ποταμόν. ὀνομάζει μὲν οὖν, ὅταν φῇ “τηλό-

“θεν ἐξ Ἐφύρης ποταμοῦ ἄπο Σελλήεντος.” [οὐ μέν-

τοι, ὁ Σκήψιός φησι, τῆς] ἐν Θεσπρωτοῖς Ἐφύρας,

ἀλλὰ τῆς ἐν τοῖς Ἠλείοις· ἐκεῖ γὰρ εἶναι τὸν Σελλήεντα,

ἐν δὲ Θεσπρωτοῖς οὐδένα, οὐδ' ἐν Μολοττοῖς. τὰ δὲ

μυθευόμενα περὶ τῆς δρυὸς καὶ τῶν πελειῶν καὶ εἴ

τινα ἄλλα τοιαῦτα, καθάπερ καὶ [τὰ] περὶ Δελφῶν, τὰ

μὲν ποιητικωτέρας ἐστὶ διατριβῆς τὰ δ' οἰκεῖα τῆς νῦν

περιοδείας.

 Ἡ Δωδώνη τοίνυν τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ Θεσπρω-

τοῖς ἦν καὶ τὸ ὄρος ὁ Τόμαρος ἢ Τμάρος (ἀμφοτέρως

γὰρ λέγεται), ὑφ' ᾧ κεῖται τὸ ἱερόν· καὶ οἱ τραγικοὶ  

δὲ καὶ Πίνδαρος Θεσπρωτίδα εἰρήκασι τὴν Δωδώνην·

ὕστερον δὲ ὑπὸ Μολοττοῖς ἐγένετο. ἀπὸ δὲ τοῦ Το-

μάρου τοὺς ὑπὸ τοῦ ποιητοῦ λεγομένους ὑποφήτας

τοῦ Διός, οὓς καὶ ἀνιπτόποδας χαμαιεύνας καλεῖ, το-

μούρους φασὶ λεχθῆναι· καὶ ἐν μὲν τῇ Ὀδυσσείᾳ οὕτω

γράφουσί τινες ἅ φησιν Ἀμφίνομος, συμβουλεύων

τοῖς μνηστῆρσι μὴ πρότερον ἐπιτίθεσθαι τῷ Τηλε-

μάχῳ πρὶν ἂν τὸν Δία ἔρωνται “εἰ μέν κ' αἰνήσωσι

“Διὸς μεγάλοιο τομοῦροι, αὐτός τε κτανέω, τούς τ'

“ἄλλους πάντας ἀνώξω· εἰ δέ κ' ἀποτρεπέῃσι θεός,

“παύεσθαι ἄνωγα.” βέλτιον γὰρ εἶναι τομούρους ἢ

θέμιστας γράφειν· οὐδαμοῦ γοῦν τὰ μαντεῖα θέμιστας

λέγεσθαι παρὰ τῷ ποιητῇ, ἀλλὰ τὰς βουλὰς καὶ τὰ πο-

λιτεύματα καὶ νομοθετήματα· τομούρους δ' εἰρῆσθαι

ἐπιτετμημένως οἷον τομαροφύλακας. οἱ μὲν οὖν νεώ-

τεροι λέγουσιν τομούρους· [παρ'] Ὁμήρῳ δ' ἁπλούστε-

ρον δεῖ δέχεσθαι θέμιστας καταχρηστικῶς καὶ βουλάς,

τὰ προστάγματα καὶ τὰ βουλήματα τὰ μαντικά, κα-

θάπερ καὶ τὰ νόμιμα· τοιοῦτον γὰρ καὶ τό “ἐκ δρυὸς

ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακοῦσαι.”

 Κατ' ἀρχὰς μὲν οὖν ἄνδρες ἦσαν οἱ προφητεύον-

τες· καὶ τοῦτ' ἴσως καὶ ὁ ποιητὴς ἐμφαίνει· ὑποφήτας

γὰρ καλεῖ, ἐν οἷς τάττοιντο κἂν οἱ προφῆται· ὕστερον

δ' ἀπεδείχθησαν τρεῖς γραῖαι, ἐπειδὴ καὶ σύνναος τῷ

Διὶ προσαπεδείχθη καὶ ἡ Διώνη. Σουίδας μέντοι Θετ-

ταλοῖς μυθώδεις λόγους προσχαριζόμενος ἐκεῖθέν τέ

φησιν εἶναι τὸ ἱερὸν μετενηνεγμένον ἐκ τῆς περὶ Σκο-

τοῦσσαν Πελασγίας (ἔστι δ' ἡ Σκοτοῦσσα τῆς Πελας-

γιώτιδος Θετταλίας), συνακολουθῆσαί τε γυναῖκας

τὰς πλείστας, ὧν ἀπογόνους εἶναι τὰς νῦν προφήτι-  

δας· ἀπὸ δὲ τούτου καὶ Πελασγικὸν Δία κεκλῆσθαι·

Κινέας δ' ἔτι μυθωδέστερον.

 Κινέας δέ φησι πόλιν ἐν Θεσσαλίᾳ εἶναι καὶ φη-

γὸν καὶ τὸ τοῦ Διὸς μαντεῖον εἰς Ἤπειρον μετενεχθῆ-

ναι. Stephanus in Δωδώνη.

 Ἦν δὲ πρότερον περὶ Σκοτοῦσσαν πόλιν τῆς Πε-

λασγιώτιδος τὸ χρηστήριον· ἐμπρησθέντος δ' ὑπό τι-

νων τοῦ δένδρου μετηνέχθη κατὰ χρησμὸν τοῦ Ἀπόλ-

λωνος ἐν Δωδώνῃ. ἐχρησμῴδει δ' οὐ διὰ λόγων, ἀλλὰ

διά τινων συμβόλων, ὥσπερ τὸ ἐν Λιβύῃ Ἀμμωνιακόν·

ἴσως δέ τινα πτῆσιν αἱ τρεῖς περιστεραὶ ἐπέτοντο ἐξαί-

ρετον, ἐξ ὧν αἱ ἱέρειαι παρατηρούμεναι προεθέσπιζον.

φασὶ δὲ καὶ κατὰ τὴν τῶν Μολοττῶν καὶ Θεσπρωτῶν

γλῶτταν τὰς γραίας πελίας καλεῖσθαι καὶ τοὺς γέρον-

τας πελίους· καὶ ἴσως οὐκ ὄρνεα ἦσαν αἱ θρυλούμεναι

πελειάδες, ἀλλὰ γυναῖκες γραῖαι τρεῖς περὶ τὸ ἱερὸν

σχολάζουσαι. Epit. (i. e. epitome edita).

 Ὅτι κατὰ Θεσπρωτοὺς καὶ Μολοττοὺς τὰς γραίας

πελίας καὶ τοὺς γέροντας πελίους, καθάπερ καὶ παρὰ

Μακεδόσι· πελιγόνας γοῦν καλοῦσιν ἐκεῖνοι τοὺς ἐν

τιμαῖς, καθὰ παρὰ Λάκωσι καὶ Μασσαλιώταις τοὺς

γέροντας· ὅθεν καὶ τὰς ἐν τῇ Δωδωναίᾳ δρυῒ μεμυ-

θεῦσθαι πελείας φασίν. E. (i. e. epitome Vaticana).

 Ὅτι ἡ παροιμία “τὸ ἐν Δωδώνῃ χαλκίον” ἐντεῦ-

θεν ὠνομάσθη· χαλκίον ἦν ἐν τῷ ἱερῷ ἔχον ὑπερκείμε-

νον ἀνδριάντα κρατοῦντα μάστιγα χαλκῆν, ἀνάθημα

Κορκυραίων· ἡ δὲ μάστιξ ἦν τριπλῆ ἁλυσιδωτὴ ἀπηρ-

τημένους ἔχουσα ἐξ αὑτῆς ἀστραγάλους, οἳ πλήττοντες

τὸ χαλκίον συνεχῶς, ὁπότε αἰωροῖντο ὑπὸ τῶν ἀνέ-

μων, μακροὺς ἤχους ἀπειργάζοντο, ἕως ὁ μετρῶν τὸν  

χρόνον ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τοῦ ἤχου μέχρι τέλους καὶ ἐπὶ

τετρακόσια προέλθοι· ὅθεν καὶ ἡ παροιμία ἐλέχθη

“ἡ Κερκυραίων μάστιξ.” Epit.

10. "Ολίγον δέ έλειψε να εξαλειφθεί και το περίφημο μαντείο τής Δωδώνης, όπως και όλα τά λοιπά. Τό μαντείο τούτο ίδρυσαν, ως λέγει ό Έφορος, οί Πελασγοί, οι δέ Πελασγοί λέγεται, ότι υπήρξαν οί αρχαιότατοι εκ τών λαών, οί όποιοι έκυριάρχησαν τής Ελλάδος. Ό "Ομηρος μάλιστα λέγει: «Ζευ βασιλεϋ, Δωδωναίε, Πελασγικέ1», ό δέ Ησίοδος : «έπεσκέφθη τήν Δωδώνην καί τήν φηγόν, όπου κατοικούν οί Πελασγοί2». Περί μέν λοιπόν τών Πελασγών γένετο  εκτενής λόγος έπί τή ευκαιρία πού ώμιλήσαμεν περί τών Τυρρηνών, εδώ θά περιορισθώμεν νά όμιλήσωμεν περί της Δωδώνης. Προφανώς οί λαοί, οι όποιοι πρότερον κατοικούν πέριξ του ιερού ήσαν βάρβαροι, ώς καταφαίνεται έκ τής μαρτυρίας τού Όμηρου, και του τρόπου ζωής  των λαών τούτων, τους οποίους ούτος καλεί  άνιπτόποδας και  χαμαιεύνας1». Έάν δέ, πρέπει νά καλούμε αυτούς Έλλούς, ως θέλει ο Πίνδαρος, η' Σελλούς, ως νομίζουν ότι ονομάζονται υπό του Όμηρου, όσα αναφέρει ό "Ομηρος δεν είναι τόσον σαφή, ώστε νά άποφανθή.τις μετά βεβαιότητος περί του ζητήματος τούτου. Ό Φιλόχορος δέ ισχυρίζεται, ότι και ή περιοχή τής Δωδώνης όπως και ή  τής Ευβοίας, εκαλείτο πρότερον Ελλοπία- διότι και ό Ησίοδος2 λέγει: «υπάρχει κάποια περιοχή καλούμενη Ελλοπία μέ εύφορους αγρούς και πράσινα λιβάδια· εδώ, προς τό άκρον τής χώ­ρας, έκτίσθη πόλις καλούμενη Δωδώνη». Νομίζουν δέ, λέγει ό Απολλόδωρος, ότι τό ιερόν εκλήθη  ούτως από τα έλη πού υπάρχουν γύρω από τόν ναόν συγχρόνως δέ νομίζει, δ­τι ό Όμηρος έπρεπε νά καλέση Σελλούς και  ουχί Έλλούς τούς πέριξ του ναού λαούς, προσθέτων ότι και κάποιον πο­ταμόν ονόμασε Σελλήεντα. Όνομάζει δέ ποταμόν μέ τό ό­νομα τούτο είς τόν στίχον πού λέγει: «μακράν άπό τήν Έφύραν και άπό τόν ποταμόν Σελλήεντα3».  Ό Δημήτριος4 όμως έκ Σκήψεως (τής Τρωάδος) λέγει  ότι  δεν  πρόκειται περί τής Εφύρας τής Θεσπρωτίας, άλλα τής  Εφύρας τής Ήλιδος- διότι εκεί υπάρχει ό Σελλήεις είς δέ τούς Θεσπρωτούς και Μολοσσούς δέν υπάρχει τοιούτος ποταμός.  Όσον αφορά δέ τούς διαφόρους μύθους  περί τής δρυός και τών περιστερών και άλλων τινών τοιούτων, όπως συμβαίνει και μέ τούς Δελφούς, όλα αυτά ανάγονται μάλλον είς τήν δικαιοδοσίαν τής ποιήσεως, έν τούτοις όμως νομίζομεν ότι έχουν τήν θέσιν των και εις μίαν περιγραφήν, τήν οποίαν ήμεΐς έπιχειροϋμεν.

11. Ή Δωδώνη λοιπόν παλαιά μεν ήτο ύπό τήν έξουσίαν τών Θεσπρωτών, όπως και τό όρος Τόμαρος ή Τμάρος (διότι ονομάζεται και μέ τά δύο ονόματα), είς τούς πρόποδας του οποίου κείται το ιερόν  και οί τραγικοί δέ καί ό Πίνδαρος συχνά ονομάζουν τήν Δωδώνην  Θεσπρωτίδα, βραδύτερον δέ περιήλθεν υπό τήν έξουσίαν τών Μολοσσών. Έκ τού ονόματος δέ του Τομάρου σήμερον ισχυρίζονται ό­τι ό Όμηρος έσχημάτισε τήν λέξιν τομούρους, τήν οποίαν μετέχειρίσθη δια νά δηλώση τούς διερμηνείς τών θείων χρησμών, τούς οποίους καλεί και χαμαιεύνας και άνιπτό­ποδας· καί είς μέν τήν Όδύσσειαν5 οδτω γράφουν μερικοί εκείνα τά όποια λέγει ό Άμφίνομος, συμβουλεύων τους μνηστήρας νά μή έπιτεθοϋν κατά του Τηλεμάχου πριν ή συμβουλευθούν τόν Δία : «έάν μέν οί τόμουροι του μεγάλου Διός, επιδοκιμάσουν τήν πραξίν σας, καί εγώ ο Ιδιος θά τόν κτυπήσω καί τους άλλους θά προτρέψω εις τούτο· έάν όμως ό θεός σάς άποτρέψη, σας συμβουλεύω νά απόσχετε τής πράξεως ταύτης». Είναι λοιπόν προτιμότερον νά γράψωμεν τομούρους καί ουχί θέμιστας, διότι πουθενά είς τά ποιήμα­τα του ό ποιητής δέν καλεί τά μαντεία θέμιστας· μέ τήν όνομασίαν ταύτην δηλώνει τάς αποφάσεις, τά πολιτεύματα και τά νομοθετήματα· τόμουροι δέ συντετμημένος εϊναι οί τομαροφύλακες, δηλαδή οί φύλακες τοϋ Τομάρου. Οί μέν λοιπόν νεώτεροι μετεχειρίσθησαν τήν λέξιν τόμουροι, παρ' Όμήρω δέ απλούστερο είναι να μεταχειρισθώμεν τήν λέ­ξιν θέμιστες, δεχόμενοι μόνον, ότι ό ποιητής μετεχειρίσθη καταχρηστικώς τήν λέξιν διά νά δηλώση τάς βουλάς καί τά προστάγματα του μαντείου, ώς καί των νόμων παράδειγμα τούτου είναι ό στίχος1: «διά νά συλλέξη τάς θείας ταύτας θελήσεις, τάς οποίας έκ τής κορυφής τής υψηλής δρυός, ό Ζευς κάμνει τους ανθρώπους νά ακούσουν».

12. Κατ' αρχάς μέν λοιπόν άνδρες ήσαν οι διερμη­νεύοντες τάς θελήσεις του θεού· καί τούτο ίσως καί ό ίδιος ό ποιητής φανερώνει, διότι μεταχειρίζεται τήν λέξιν «ύποφήται», είς τήν οποίαν δύνανται νά συμπεριληφθούν καί οί προφήται- βραδύτερον δέ ώρίσθησαν τρεις γυναίκες γραϊαι πρός έκπλήρωσιν των καθηκόντων τούτων. Τούτο συνέβη, φαίνεται, κατά τήν έποχήν, κατά τήν οποίαν ή Διώνη εκλή­θη διά νά μοιράση τό ίερόν μέ τόν Δία- ό Σουΐδας όμως διηγείται άλλως τά πράγματα, άλλά είναι γνωστόν ότι ού­τος δέν διστάζει νά μεταχειρισθή μυθεύματα διά νά ευχα­ρίστηση τούς Θεσσαλούς· ούτως ισχυρίζεται, ότι τό ίερόν του Διός υπήρχε κατά πρώτον είς τήν Θεσσαλίαν είς τά πέριξ τής Σκοτούσσης μέρη τής Πελασγίας (τό τμήμα τής Θεσσαλίας, όπου ή πόλις αυτή κείται ονομάζεται ακόμη Πελασγιώτις) καί εκείθεν μετεφέρθη είς τήν Δωδώνην ή μεταφορά δέ αύτη συνωδεύθη από πολλάς γυναίκας τής χώ­ρας, των οποίων απόγονοι είναι αί σημερινοί προφήτιδες· έκ τούτου δέ εδόθη καί είς τόν Δία τό έπώνυμον τοϋ Πελα­σγικού· τήν Ιδίαν παράδοσιν ό Κινέας2 αναφέρει κατά τρό­πον ακόμη περισσότερον μυθώδη.

1. Ό Κινέας ομιλεί περί πόλεως τής Θεσσαλίας, κα­λούμενης Δωδώνης, από την οποίαν βραδύτερον μετεφέρθησαν είς τήν "Ηπειρον ή φηγός και τό μαντείο (Στέφανος ο Βυζάντιος 2 είς λέξιν Δωδώνη).

Ια Ήτο δέ πρότερον τό μαντείο περί τήν Σκοτούσσαν, πόλιν τής Πελασγιώτιδος· άλλ' επειδή έκάη ύπό τίνων τό ίερόν δένδρον, μετεφέρθη τό μαντείο είς τήν Δωδώνην κατά χρησμόν του Απόλλωνος. Έδίδοντο δέ οί χρησμοί ουχί δια λόγων, άλλά δι' ώρισμένων σημείων, όπως συμ­βαίνει και είς τήν Λιβύην μέ τό μαντεΐον τοϋ Άμμωνος· ίσως ή πτήσις των τριών περιστερών ύπέκειτο εις κάποιαν περίεργον άνωμαλίαν, και ετούτο παρατηρουσαι αί ίέρειαι προέλεγον τά μέλλοντα νά συμβούν. Λέγουν δέ επίσης, ότι κατά τήν γλώσσαν τών θεσπρωτών καί Μολοσσών αί γραΐαι εκκαλούντο πέλειαι, οί δέ γέροντες πέλειοι και ίσως αί πε­ρίφημοι πελειάδες δέν ήσαν πτηνά, άλλά γραΐαι γυναίκες τρεις επιφορτισμένοι μέ τήν περιποίησιν τοϋ ίεροϋ. (Έ-πιτ. έκδ.).

2. Είς τήν γλώσσαν τών Θεσπρωτών και Μολοσσών αί γηραιαι γυναίκες καλούνται πέλειαι, οί δέ γέροντες πέλειοι, όπως και είς τήν γλώσσαν τών Μακεδόνων πελιγόνας καλουσιν ώς τόσον εκείνοι τους άρχοντας των, όπως οί Λακεδαιμόνιοι και Μασσαλιώται καλοϋσι τούς ιδικούς των γέροντας· λοιπόν έκ τούτου λέγουσιν, ότι προήλθεν ό μύθος τών περιστερών ή πελειών της Δωδωναίας δρυός.

Ε. (Έπιτ. Βατ).

3. Λέγουν συνήθως δι' 'ένα φλύαρον: «είναι τό χάλκινον σκεύος τής Δωδώνης». Ιδού ποία είναι ή προέλευσις τής παροιμίας ταύτης. 'Υπήρχεν είς τό ίερόν τής Δωδώνης χαλκίνη χύτρα, αφιερωμένη ύπό τών Κερκυραίων και χρη­σιμεύουσα ώς ύπόβαθρον εις χάλκινον ανδριάντα, ό όποιος έκράτει μάστιγα χαλκίνην ή δέ μάστιξ άπετελεΐτο άπό τρεις άλύσεις, άπό τάς οποίας έκρέμαντο αστράγαλοι (μικρά όστα), τά όποια πλήττοντα συνεχώς τήν χαλκίνην χύτραν, οσάκις έκινούντο ύπό τού άνεμου, παρήγον συνεχείς ήχους, έως ό­του ό μετρών τόν ήχον άπό τής αρχής μέχρι του τέλους αύτοϋ, νά φθάση μετρών τόν αριθμόν τετρακόσια· διά τούτο ελέχθη και ή παροιμία «ή Κερκυραίων μάστιξ». (Έπιτ.).

Μυθολογικά σχόλια του Νόννου

Εἰκοστή ἐστιν ἱστορία ἡ κατὰ τοὺς ἀνιπτόποδας καὶ
χαμαιεύνας. ἔστι δὲ αὕτη.

 Παρ' Ὁμήρῳ τῷ ποιητῇ Σελλοὶ ἔθνος Δωδωναίων. ἐκ τούτων

ἱερεῖς τῆς φηγοῦ προεβάλλοντο. ἐν ταύτῃ δὲ τῇ φηγῷ μαντεῖον

ἦν τοῦ Διός, ἡ καλουμένη Δωδωναία δρῦς. οὗτοι οὖν οἱ ἱερεῖς,

οἷα θεοῦ ὄντες θεραπευταὶ ἁγνεύοντες, οὔτε ἐλούοντο οὔτε ἐν

κλίνῃ ἐκάθευδον, ἀλλὰ χαμαί, ὥς φησιν ὁ ποιητὴς ἐν τούτῳ τῷ

ἔπει·

    ... ἀμφὶ δὲ Σελλοί

  σοι ναίουσ' ὑποφῆται, ἀνιπτόποδες, χαμαιεῦναι.  

Υποφήτης = ερμηνευτής των χρησμών , μάντης, προφήτης, ιερέας, χρησμολόγος, ποιητής

Υποφήτις = ιέρεια, προφήτισσα

Χαμαιευνάς = αυτή που πλαγιάζει κάτω στην γή

Ανιπτό­πους = βρωμοπόδαρος, αυτός που έχει άπλυτα πόδια

Δωδεκάτη ἐστὶν ἱστορία ἡ περὶ τῆς Δωδωναίας δρυός.

 Ἡ Δωδώνη πόλις ἐστὶ περὶ τὴν παλαιὰν Ἤπειρον. ἐν ταύτῃ

ἦν δρῦς, ἐν ᾗ ἐλέγετο ὁ Ζεὺς ἐπισκιάζειν καὶ μαντείαν διδόναι

τοῖς χρῄζουσι μαντείας. ἐξ αὐτῆς τῆς δρυὸς κινήματά τινα

μαντικὰ ἐξηχούμενα.   

Τρισκαιδεκάτη ἐστὶν ἱστορία ἡ περὶ τοῦ τρίποδος τοῦ Δελφι-

κοῦ.

 Δελφοὶ πόλις τῆς Φωκίδος, Φωκὶς δὲ ἐπαρχία τῆς Ἑλλάδος.

ἐν τούτοις τοῖς Δελφοῖς ἦν ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνος, ἐν ᾧ ἦν ἡ

Πυθώ, ἐν ᾧ ἵστατο ὁ τρίπους ὁ χαλκοῦς, ἐξ οὗ χαλκοῦ τρίποδος

ἡ μαντεία ἐξεφέρετο. ἐπάνω γὰρ τοῦ τρίποδος ἦν τις φιάλη ἐν ᾗ

αἱ ψῆφοι αἱ μαντικαὶ ἥλλοντο καὶ ἐπήδων ἡνίκα ὁ Ἀπόλλων

τὴν μαντείαν ἐξέφερεν. τρίπους δὲ ἦν διὰ τοῦτο, διὰ τὸ τὴν

μαντείαν κατὰ τοὺς τρεῖς χρόνους μαντεύειν. ἡ γὰρ ὄντως

μαντικὴ λέγει καὶ περὶ τῶν παρῳχημένων καὶ περὶ τῶν

ἐνεστώτων καὶ περὶ τῶν μελλόντων.  

Τεσσαρεσκαιδεκάτη ἐστὶν ἱστορία ἡ περὶ τῆς Κασταλίας.

 Ἕστι δὲ αὕτη πηγὴ περὶ τὴν Ἀντιόχειαν ἐν ᾗ ὁ Ἀπόλλων

ἐφορεύει. ἐν ᾗ πηγῇ μαντεία τις ἐξεφέρετο κατὰ τὴν τοιάνδε

ἐκροὴν τοῦ ὕδατος, οὐ κατὰ φωνήν. οὐ γὰρ φωνή τις ἐξηχεῖτο,

ἀλλ' ἁπλῶς ἤχου τινὸς καὶ πνεύματος ἀναδιδομένου καὶ

ἐκροῆς, πρὸς ἅ τινες ἱστάμενοι καὶ νοοῦντες τὰ σύμβολα ταῦτα

ἔλεγον τὰ μέλλοντα.

Chrysippus Phil., Fragmenta logica et physica
Fragment 101, line 7

                                    aud. debeat p. 31ε. δεῖ δὲ
μηδὲ τῶν ὀνομάτων ἀμελῶς ἀκούειν, ἀλλὰ τὴν μὲν Κλεάνθους
παιδιὰν παραιτεῖσθαι· κατειρωνεύεται γὰρ ἔστιν ὅτε προσποιούμενος
ἐξηγεῖσθαι τὸ
 ’Ζεῦ πάτερ Ἴδηθεν μεδέων’ (Γ 320)
καὶ τὸ   ’Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε’ (Π 233)
κελεύων ἀναγιγνώσκειν ὑφ' ἕν, ὡς τὸν ἐκ τῆς γῆς ἀναθυμιώμενον
ἀέρα διὰ τὴν ἀνάδοσιν ἀναδωδωναῖον ὄντα.

Cleanthes Phil., Testimonia et fragmenta
Fragment 535, line 11

Schol. BL Hom. Π 233
  Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε]
τινὲς δὲ ἀναδωδωναῖε ὑφ' ἓν παρὰ τὴν ἀνάδοσιν τῶν ἀγαθῶν.

Αναδίδωμι  = Αναδίδω, αναδίνω, αποπνεύω, αναπέμπω, αναφύω, προσφέρω, δίνω, διανέμω, διαμοιράζω, παρέρχομαι, αναβιβάζω, επιστρέφω

Αναδαίομαι = μοιράζομαι, διανέμομαι

Το Δωδωναίε από το αναδίδωμι  από την ανάδοση (ανάπτυξη, εμφάνιση, διανομή)  των αγαθών

Eustathius Philol., Scr. Eccl., Commentarii ad Homeri Iliadem
Volume 3, page 843, line 16

οἱ δ' αὐτοὶ φυσιολογικῶς ἅμα καὶ ἀντιθετικῶς καὶ τὰ ἑξῆς συμβιβάζοντές
φασι «Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε», τουτέστιν αἰθέριε καὶ περίγειε.

Αιθέριος = ενάερος, άυλος, αφρόπλαστος, διάφανος, λεπτός, ουράνιος

Περίγειος = ο περί την γή, που περιβάλλει τη γή, που βρίσκεται σε πιο κοντινό σημείο στη γή

Συνεχίζεται