ες δ΄Ολυμπον βρέφος ανήγαγεν νέον....

Η δεύτερη σύλληψη αλλα και η γέννηση του Διονύσου μας δίδεται σε κείμενα όπως του Διονυσιακά του Νόννου, οι Βάκχες του Ευρυπίδη κλπ.

Η Σεμέλη – ερμηνείες της μπορειτε να βρείτε σε παλιότερα κειμενα- μία από τις ονομασίες της Μητέρας Θεας Γής, - Θυμέλη, αλλα και Θυώνη, θνητή που θα αποκτήσει την αθανασία μέσω της κατάβασης του Υιού της στον Αδη  για να την επαναφέρει στη ζωή και να  μεταφερθεί στον κύκλο των αθανάτων θεών.

 Έξ άλλου ό θεός τών Δελφών είχε συμφέρον νά καταστήσει λαική την λατρεία του και η απόκτηση της αθανασίας, μιας θνητής,  δίδει κάτι παραπάνω από ελπίδες στην λαϊκή  λατρείαν του.

Το όνομα της αθανατης πιά Σεμέλης-Θυώνης θυμίζει και προκύπτει και από τις  Θυιάδες,  οι οποίες κατοικούσαν στον Παρνασσό και ήδη έχουν συνδεθεί με την διονυσιακή πίστη,  ενώ υπάρχουν και κείμενα που θεωρούν ότι οι Θυιάδες μαίνονται (τρελλαίνονται, ή κυριεύονται από μανία) όχι μονο απο τον Διονυσο αλλα και από τον Απόλλων αφότου έχει εκ-βάλλει εκ του μαντείου τις χθόνιες δυνάμεις και τις λατρείες του.

Pausanias Perieg., Graeciae descriptio
Book 10, chapter 6, section 4, line 5

  οἱ δὲ Καστάλιόν τε ἄνδρα αὐτόχθονα καὶ θυγατέρα ἐθέλουσιν αὐτῷ γε-
νέσθαι Θυίαν, καὶ ἱερᾶσθαί τε τὴν Θυίαν Διονύσῳ
πρῶτον καὶ ὄργια ἀγαγεῖν τῷ θεῷ· ἀπὸ ταύτης δὲ
καὶ ὕστερον ὅσαι τῷ Διονύσῳ μαίνονται Θυιάδας
καλεῖσθαι σφᾶς ὑπὸ ἀνθρώπων· Ἀπόλλωνος δ' οὖν
παῖδα καὶ Θυίας νομίζουσιν εἶναι Δελφόν.

Pausanias Perieg., Graeciae descriptio
Book 10, chapter 4, section 3, line 4

…  αἱ δὲ Θυιάδες γυναῖκες μέν εἰσιν Ἀττικαί, φοιτῶσαι δὲ ἐς τὸν Παρνασσὸν παρὰ ἔτος αὐταί τε καὶ αἱ γυναῖκες Δελφῶν ἄγουσιν ὄργια Διονύσῳ.

….ἱερὸν δὲ αὐτὸ οἱ περὶ τὸν Παρνασσὸν Κωρυκίων τε εἶναι

Νυμφῶν καὶ Πανὸς μάλιστα ἥγηνται. ἀπὸ δὲ τοῦ

Κωρυκίου χαλεπὸν ἤδη καὶ ἀνδρὶ εὐζώνῳ πρὸς τὰ

ἄκρα ἀφικέσθαι τοῦ Παρνασσοῦ· τὰ δὲ νεφῶν τέ ἐστιν

ἀνωτέρω τὰ ἄκρα καὶ αἱ Θυιάδες ἐπὶ τούτοις τῷ

Διονύσῳ καὶ τῷ Ἀπόλλωνι μαίνονται.

Η συνδεση των Θυιάδων όμως και μέσω των λεξικογράφων δίδεται παρακάτω:

Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum
Kallierges page 457, line 20

<Θυία>: Ἐφ' ἧς τὰ θύα, ὃ ἐστὶ τὰ θυμιάματα·

καταχρηστικῶς δὲ καὶ αἱ λοιπαὶ θυίαι.

<Θυόεις>: Ὡς παρὰ τὸ νείφω γίνεται νειφόεις,
καὶ πνίγω πνιγόεις, οὕτω καὶ παρὰ τὸ θύω, θυόεις,
καὶ  θυόεν νέφος.
 <Θυάδες>: Αἱ βάκχαι· παρὰ τὸ θύω, τὸ ὁρμῶ· καὶ
πλεονασμῷ τοῦ ι, θυϊάδες.

 Θυάσιν ὠμοβόροις ἴκελοι.

 <Θυγάτηρ>: Παρὰ τὸ θύειν καὶ ὁρμᾶν κατὰ γα-

στρός· ἐκ τοῦ θύω καὶ τοῦ γαστήρ· λέγεται γὰρ τὰ

θήλεα τάχιον κινεῖσθαι ἐν τῇ μήτρᾳ. Τὴν θυγατέρα,

καὶ συγκοπῇ, θύγατρα· αἱ γὰρ συγκοπαὶ ἀναβιβά-

ζουσι τοὺς τόνους· ἁρμόσαντες, ἄρσαντες· ὁμόπα-

τροι, ὅπατροι.

 <Θύελλα>: Ὡς ἀπὸ τοῦ ἄω, τὸ πνέω, ἄελλα, οὕτως

ἀπὸ τοῦ θύω, τὸ ὁρμῶ, θύελλα· ἔστι δὲ συστροφὴ

ἀνέμου.

 <Θυέεσσι>:

 Σὺν θυέεσσι,

σὺν τοῖς θυμιάμασι· τουτέστι μετὰ θυσιῶν. Ἐκ

τοῦ θύω, τὸ θυμιῶ, παράγωγον θυόεις θυόεντος· ἡ

δοτικὴ τῶν πληθυντικῶν, θυόεσι· καὶ τροπῇ θυέεσι.

 <Θυοσκόος>: Ὁ μάντις· ὁ ἀπὸ τῶν θυομένων

κοῶν, ὅ ἐστι νοῶν. Θυοσκόοι εἰσὶν, οἱ ἀπὸ τῶν θυο-

μένων διὰ πυρὸς μαντευόμενοι· ἱερεῖς δὲ, οἱ ἀπὸ τῶν

ἱερῶν σπλάγχνων μαντευόμενοι.

 <Θυώδης>: Ὁ ἀπὸ τῶν θυομένων κοῶν καὶ νοῶν τὸ

μέλλον· ἀπὸ τοῦ θύω, τὸ θυμιῶ. Λέγεται καὶ τὸ

διὰ πυρὸς βάλλειν, θύον· ἐξ οὗ καὶ τεθυμένον τὸ διὰ

πυρὸς βεβλημένον.

 <Θυωρίτης>:

 Θυωρίτην τριπλαῖς.  

Τὸν τραπεζίτην, ἀργυρογνώμονα, κριτήν. <Θυωρὸς> δὲ

κυρίως ἡ τραπέζα, παρὰ τὸ τὰ θύη δέχεσθαι τῶν

θεῶν· ἢ παρὰ τὸ τὰ θύη ὠρεῖν, ὅ ἐστι φυλάσσειν.

Παρὰ Λυκόφρονι· νῦν δὲ μεταφορικῶς εἶπεν ἐπὶ τῆς

ἄλλης, ὅτι ἔκρινον τὰς θεάς.

 <Θύω>: Τὸ σφάζω καὶ ἱερουργῶ· ὁ μέλλων, θύσω·

ἐξ οὗ καὶ θυσία. Θύω, τὸ ὁρμῶ· ἐξ οὗ καὶ θύρα,

δι' ἧς ὁρμῶμεν· καὶ τέθυμαι, θυμός. Τὸ ΘΥ, μακρόν.

Τὸ θύω καὶ λύω καὶ ῥύω κατὰ μὲν τὸν ἐνεστῶτα

ἔχουσι καὶ μακρὸν καὶ βραχὺ τὸ δίχρονον, κατὰ δὲ

τὸν μέλλοντα, ἀεὶ μακρόν· ἐν δὲ τῷ παρακειμένῳ

συστέλλει αὐτὸ, τέθυκα καὶ λέλυκα· ὁμοίως καὶ ἐν

τῷ παθητικῷ παρακειμένῳ· τὸ δὲ θῦμα καὶ λύμα

ἐκτείνουσιν Ἀττικοί.

<Θυμός>: Σημαίνει πέντε. Ἀπὸ τοῦ θύειν καὶ

ὁρμᾶν τὸ αἷμα ἀπ' αὐτοῦ, θύαιμός τις ὤν· κυρίως

δὲ θυμὸς, μέρος τῆς ψυχῆς. Τρία δὲ αὐτῆς μέρη·

λογικὸν,

 ἕτερος δέ με θυμὸς ἀνῆκεν.

θυμικὸν,

 Θυμὸς δὲ μέγας ἐστὶ διοτρεφέων βασιλήων.

ἐπιθυμητικὸν…

 <Θυμέλη>: Ἡ τοῦ θεάτρου μέχρι νῦν ἀπὸ τῆς

τραπέζης ὠνόμασται, παρὰ τὸ ἐπ' αὐτῆς τὰ θύη

μερίζεσθαι, τουτέστι τὰ θυόμενα ἱερεῖα. Τράπεζα

δὲ ἦν, ἐφ' ἧς ἑστῶτες ἐν τοῖς ἀγροῖς ᾖδον, μήπω

τάξιν λαβούσης τραγῳδίας.

 <Θυμίαμα>: Παρὰ τὸ θύω, θυμιῶ· ἢ παρὰ τὸ

θύον, ὅπερ ἐστὶν εἶδος πόας μυρεψικῆς. Θυ-

μίαμα δὲ, θυμοῦ ἴαμα. Ἢ ἀπὸ τοῦ τυφωέως

καπνοῦ· ἀφ' οὗ καὶ θῦμα, παρὰ τὸ θύω. Ἢ

ὅτι διὰ τῶν θυμάτων καιομένων ἐθυμίαζον οἱ πα-

λαιοί.

 <Θύρα>: Παρὰ τὸ θύω, τὸ ὁρμῶ. Ἢ παρὰ τὸ θέω

καὶ τὸ ἀὴρ, θέαρα καὶ θύρα. Καὶ <θυωρὸς>, ὁ τῶν

πυλῶν φύλαξ.

 <Θύραζε>: Κυρίως μὲν εἰς τὸ ἔξω τῆς θύρας· ὁτὲ

δὲ καὶ τὸ ἁπλῶς ἔξω.

 <Θυρεός>: Τὸ ὅπλον. Γίνεται παρὰ τὴν θύραν

θυρός· καὶ πλεονασμῷ τοῦ ε, θυρεὸς, ὁ θύρας τάξιν

ἔχων.

 <Θυσσανόεσσα>: Κροσσοὺς ἔχουσα. Ἀπὸ τοῦ

θύω, τὸ ὁρμῶ καὶ κινῶ, γίνεται θύσανος θυσανόεις·

καὶ τὸ θηλυκὸν, θυσσανόεσσα.

 <Θύσθλα>: Θυρσοὶ ἢ κλάδοι, οὓς αἱ βάκχαι κατ-

έχουσιν. Ἢ τὰ φύλλα τῆς ἀμπέλου· ἢ τὰ ἐπὶ τὴν

θυσίαν φερόμενα. Παρὰ τὸ θύω, τὸ ὁρμῶ, ὁ μέλλων

θύσω, γέγονε θύσθλον. Ἰλιάδος ζʹ,

 Θύσθλα χαμαὶ κατέχευαν.

Οἱ μὲν, τοὺς κλάδους· οἱ δὲ, τοὺς θύρσους, τουτέστι

τὰς βακχικὰς δράκας· ἅ ἐστι διονυσιακὰ μυστήρια·

ἔνιοι δὲ πάντα κοινῶς τὰ πρὸς τὴν τελετήν.

 <Θυσιαστήριον>: Τὸ τὴν θυσίαν τηροῦν.

 <Θυραυλεῖν>: Τὸ παρὰ ταῖς θύραις τινὸς αὐλί-

ζεσθαι καὶ προσεδρεύειν καὶ περιμένειν.

 <Θύρσος>: Ὁ κλάδος ὁ παρὰ Διονύσῳ· παρὰ τὸ

συνεχῶς ταῖς μαινάσι κινούμενος· οἱονεὶ θύειν (ὅ

ἐστιν ὁρμᾶν) ὀρθὸς, οὐκ ἐγκεκλιμένος.

 <Θύρσος>: Ὄνομα κύριον· <θυρσὸς> τὸ στέμμα

τῶν γάμων.

 Η «αναμόρφωση» , ή, αυτή η έξωση φαίνεται να έβλαψε τον Διόνυσο, ο οποίος δεν λειτουργησε και δεν υπήρξε μαντικός θεός στους Δελφούς, ισως μονο κατά τους χειμερινούς μήνες. Όμως η μαντεία φαίνεται να συνδέεται άμεσα με τις ψυχές και με τις Βάκχες και η ιερή μανία με  την Βακχεία, αλλα και με την μαντική καθώς θεωρείτε όπως ειδαμε στο προηγούμενο κείμενο –  Η Θεία μανία ή ιερή μανία  χωρίζεται στην μαντική, την τελεστική αλλα και την ποιητική/δημιουργική των λογίων, λογοτεχνών, ποιητών κλπ

…Ενώ δε οι ψυχές φαίνεται να συνδέονται με τις αναθυμιάσεις και την μαντική αναθυμίαση όπως αυτή της ιέρειας Πυθίας …

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 432, section E, line 9

   
               ’τὸ γὰρ βακχεύσιμον καὶ τὸ μανιῶδες μαντικὴν πολλὴν ἔχει’
      

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 433, section A, line 9

…οὕτως οὐδὲν ἀπέχει τὴν μαντικὴν ἀναθυμίασιν οἰκεῖόν τι
ταῖς ψυχαῖς καὶ συγγενὲς ἔχουσαν ἀναπληροῦν τὰ μανὰ
καὶ συνέχειν ἐναρμόττουσαν.

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 433, section E, line 5

                ἐξάπτει γὰρ καὶ προάγεται καὶ συνεξορμᾷ
τῆς αἰσθήσεως τὴν ὁρατικὴν δύναμιν οὗτος ὡς τῆς ψυχῆς
τὴν μαντικὴν ἐκεῖνος.

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 435, section B, line 7

πλὴν ἐκεῖνος μὲν οὔ φησι θύειν τοῖς θεοῖς ἀλλ' ἑαυτῷ καὶ
’τῇ μεγίστῃ γαστρὶ δαιμόνων,’ ἡμεῖς δὲ καὶ θύομεν καὶ
προσευχόμεθα τί παθόντες ἐπὶ τοῖς χρηστηρίοις, εἰ δύνα-
μιν μὲν ἐν ἑαυταῖς μαντικὴν αἱ ψυχαὶ κομίζουσιν, ἡ δὲ
κινοῦσα ταύτην ἀέρος τίς ἐστι κρᾶσις ἢ πνεύματος;

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 436, section E, line 10

                                        οὐ γὰρ ἄθεον ποιοῦ-
μεν οὐδ' ἄλογον τὴν μαντικήν, ὕλην μὲν αὐτῇ τὴν ψυχὴν
τοῦ ἀνθρώπου τὸ δ' ἐνθουσιαστικὸν πνεῦμα καὶ τὴν
ἀναθυμίασιν οἷον ὀργάνῳ [ἢ] πλῆκτρον ἀποδιδόντες· πρῶ-
τον μὲν γὰρ ἡ γεννήσασα γῆ τὰς ἀναθυμιάσεις ὅ τε
πᾶσαν ἐνδιδοὺς κράσεως τῇ γῇ καὶ μεταβολῆς δύναμιν
ἥλιος νόμῳ πατέρων θεός ἐστιν ἡμῖν· ἔπειτα δαίμονας
ἐπιστάτας καὶ περιπόλους καὶ φύλακας οἷον ἁρμονίας τῆς  
κράσεως ταύτης τὰ μὲν ἀνιέντας ἐν καιρῷ | τὰ δ' ἐπιτεί-
νοντας καὶ τὸ ἄγαν ἐκστατικὸν αὐτῆς καὶ ταρακτικὸν
ἀφαιροῦντας τὸ δὲ κινητικὸν ἀλύπως καὶ ἀβλαβῶς τοῖς

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 411, section E, line 9

              τὰ γὰρ ἄλλα τί δεῖ λέγειν, ὅπου γε τὴν Βοιω-
τίαν ἕνεκα χρηστηρίων πολύφωνον οὖσαν ἐν τοῖς πρότερον  
χρόνοις νῦν ἐπιλέλοιπε κομιδῇ καθάπερ νάματα, καὶ πολὺς
ἐπέσχηκε μαντικῆς αὐχμὸς τὴν χώραν;

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 411, section F, line 2

                                           οὐδαμοῦ γὰρ
ἀλλαχόθι νῦν ἢ περὶ Λεβάδειαν ἡ Βοιωτία παρέχει τοῖς
χρῄζουσιν ἀρύσασθαι μαντικῆς, τῶν δ' ἄλλων τὰ μὲν
σιγὴ τὰ δὲ παντελὴς ἐρημία κατέσχηκε.

Plutarchus Biogr., Phil., De defectu oraculorum (409e-438d)
Stephanus page 435, section A, line 7

                                                νυνὶ δέ μοι
δοκοῦμεν αὐτοὺς πάλιν ἐκείνους ἐξωθεῖν καὶ ἀπελαύνειν
ἐνθένδε τοῦ χρηστηρίου καὶ τοῦ τρίποδος εἰς πνεύματα καὶ
ἀτμοὺς καὶ ἀναθυμιάσεις τὴν τῆς μαντικῆς ἀρχὴν μᾶλλον
δὲ τὴν οὐσίαν αὐτὴν καὶ τὴν δύναμιν ἀναλύοντες.

Plutarchus Biogr., Phil., De fato [Sp.] (568b-574f)
Stephanus page 574, section E, line 10

                  κατὰ δὲ τὸν ἐναντίον μάλιστα μὲν καὶ
πρῶτον <ἂν> εἶναι δόξειε τὸ μηδὲν ἀναιτίως γίγνεσθαι
ἀλλὰ κατὰ προηγουμένας αἰτίας, δεύτερον δὲ τὸ φύσει
διοικεῖσθαι τόνδε τὸν κόσμον σύμπνουν καὶ συμπαθῆ
αὐτὸν αὑτῷ ὄντα, τρίτον δέ, ἃ πρὸς τούτοις μαρτύρια
μᾶλλον ἔοικεν εἶναι· μαντικὴ μὲν ἅπασιν ἀνθρώποις εὐ-
δόκιμος ὡς ἀληθῶς θεῷ <συν>υπάρχουσα, ἡ δὲ τῶν σοφῶν
πρὸς τὰ συμβαίνοντα εὐαρέστησις, ὡς πάντα κατὰ μοῖραν
γιγνόμενα, δευτέρα, τρίτον δὲ τὸ πολυθρύλητον τοῦτο,
ὅτι πᾶν ἀξίωμα ἢ ἀληθές ἐστιν ἢ ψευδές.

Η επιστροφή του Διονύσου, κατά τους χειμερινούς μήνες και στις ιεροτελεστείες που σχετίζονται με την στιγμή που επιστρέφουν οι ψυχές των νεκρών, μας δίνει ξεκάθαρα την λατρεία του ως χθόνιου Θεού.

Εξ ου και ο τάφος του ήρωος με την περίεργη επιγραφή εντός του ναού του Θεού, οι γυναίκες του Ιερού ή της λατρείας του οι Θυιάδες είναι αυτές που «αφυπνίζουν» ξυπνούν και περιφέρουν, κατά την παράδοση τον χθόνιο θεό και τον λικνίζουν και τον λατρεύουν ως Λικνίτη, ή ως θεού του Λίκνου της ζωής (λίκνο και η κούνια του μικρού παιδιού, αλλα και το κάνιστρο προσφοράς καρπών στον θεό, που το έφεραν στο κεφάλι, ή η φάτνη αργότερα θα  χρησιμοποιηθεί ως λίκνο.

 

Ο Ευρυπίδης στα κειμενά του θα τους ταυτίσει και τον Διόνυσο και τον Απόλλωνα με τον παρακάτω στίχο :

Euripides Trag., Fragmenta
Fragment 477, line 1

Τευθράντιον δὲ σχῆμα Μυσίας χθονός
δέσποτα φιλόδαφνε Βάκχε, παιάν  Ἄπολλον εὔλυρε  θριάζει

Θεέ, πού τήν δάφνη αγαπάς, Βάκχε, Παιάν, Απόλ­λωνα, τής λύρας κύριε».

Η εκδοχη του στις Βάκχες, προκαλεί μεγάλη εντύπωση. Δηλώνει  ότι ο Διονυσος δεν ράφθηκε κι ουτε γεννήθηκε από τον μηρό,  μετα τον θανατο της Σεμέλης, αλλα ο ίδιος ο Δίας τον φυλάκισε, με τέχνασμα, στον ΑΙΘ(ε)ΗΡΑ, και τον χάρισε όμηρο  στην ΗΡΑ… 

Ακολουθεί το κείμενο που δίνει όλες τις λεπτομερειες μιλά ο Μάντης Τειρεσίας και αναφέρει τον Διονυσο πρώτα απ΄όλα σαν το αντίπαλο δέος της Θεάς Δήμητρας, της Μεγάλης μητέρας Γαίας που φέρνει την παρηγοριά των ανθρώπων και το φάρμακο των πονων…

{Τε.} ὅταν λάβηι τις τῶν λόγων ἀνὴρ σοφὸς

 καλὰς ἀφορμάς, οὐ μέγ' ἔργον εὖ λέγειν·

 σὺ δ' εὔτροχον μὲν γλῶσσαν ὡς φρονῶν ἔχεις,

 ἐν τοῖς λόγοισι δ' οὐκ ἔνεισί σοι φρένες.

 θράσει δὲ δυνατὸς καὶ λέγειν οἷός τ' ἀνὴρ

 κακὸς πολίτης γίγνεται νοῦν οὐκ ἔχων.

 οὗτος δ' ὁ δαίμων ὁ νέος, ὃν σὺ διαγελᾶις,

 οὐκ ἂν δυναίμην μέγεθος ἐξειπεῖν ὅσος

 καθ' Ἑλλάδ' ἔσται. δύο γάρ, ὦ νεανία,

 τὰ πρῶτ' ἐν ἀνθρώποισι· Δημήτηρ θεά –  

 Γῆ δ' ἐστίν, ὄνομα δ' ὁπότερον βούληι κάλει·

 αὕτη μὲν ἐν ξηροῖσιν ἐκτρέφει βροτούς·

  ὃς δ' ἦλθ' ἔπειτ', ἀντίπαλον ὁ Σεμέλης γόνος

 βότρυος ὑγρὸν πῶμ' ηὗρε κἀσηνέγκατο

 θνητοῖς, ὃ παύει τοὺς ταλαιπώρους βροτοὺς

 λύπης, ὅταν πλησθῶσιν ἀμπέλου ῥοῆς,

 ὕπνον τε λήθην τῶν καθ' ἡμέραν κακῶν

 δίδωσιν, οὐδ' ἔστ' ἄλλο φάρμακον πόνων.

 οὗτος θεοῖσι σπένδεται θεὸς γεγώς,

 ὥστε διὰ τοῦτον τἀγάθ' ἀνθρώπους ἔχειν.

 καὶ διαγελᾶις νιν ὡς ἐνερράφη Διὸς

 μηρῶι; διδάξω σ' ὡς καλῶς ἔχει τόδε.

 ἐπεί νιν ἥρπασ' ἐκ πυρὸς κεραυνίου

 Ζεύς, ἐς δ' Ὄλυμπον βρέφος ἀνήγαγεν νέον,  

 Ἥρα νιν ἤθελ' ἐκβαλεῖν ἀπ' οὐρανοῦ,

 Ζεὺς δ' ἀντεμηχανήσαθ' οἷα δὴ θεός·

 ῥήξας μέρος τι τοῦ χθόν' ἐγκυκλουμένου

 αἰθέρος, ἔδωκε τόνδ' ὅμηρον, ἐκτιθεὶς

 Διόνυσον Ἥρας νεικέων· χρόνωι δέ νιν

 βροτοὶ ῥαφῆναί φασιν ἐν μηρῶι Διός,

 ὄνομα μεταστήσαντες, ὅτι θεᾶι θεὸς

 Ἥραι ποθ' ὡμήρευσε, συνθέντες λόγον.

 μάντις δ' ὁ δαίμων ὅδε· τὸ γὰρ βακχεύσιμον

 καὶ τὸ μανιῶδες μαντικὴν πολλὴν ἔχει·

ΤΕΙΡ.     Σαν ένας άνθρωπος με γνώση αφορμή πάρει

 για να μιλήσει, δύσκολο γι' αυτόν δεν είναι

να πει σωστά, μα εσύ πού κάνεις πώς τα ξέρεις όλα

 κι έχεις καλά τη γλώσσα ακονισμένη,

ή φρονιμάδα από τα λόγια σου απολείπει.

 Κι όσο γι' αυτό το νέο θεό πού περιπαίζεις,

δέν μπορώ να σου παραστήσω μέ τά λόγια

 πόση τιμή θα λάβει σ' όλη τήν Ελλάδα.

 Δυό αγαθά είναι, παλικάρι μου, στον κόσμο

τά πιο μεγάλα: Ή θεά Δήμητρα —ή γη— τό 'να

 —πές την εσύ όπως θέλεις— γιατί ετούτη τρέφει

 μέ τά ώριμα καρπίσματά της τούς ανθρώπους

 και τ άλλο, αυτός πού αργότερα ήρθε,  της Σεμέλης

 ο γιός, πού βρήκε ισάξιο δώρο στους ανθρώπους

τό υγρό πιοτό του σταφυλιού, πού σαν χορτάσουν

 άπ' τα’ αμπελιού τ" απόσταγμα οι δυστυχισμένοι

άνθρωποι, αποξεχνούν τις λύπες και τούς φέρνει

τόν ύπνο και τη λησμονιά άπ' της κάθε μέρας

τά βάσανα, κι άλλο καλλίτερο δέν είναι

γιά τούς καημούς μας γιατρικό.

Κι αυτός, θεός όντας,  σπονδή προσφέρεται

για τούς θεούς τούς άλλους,

κι από τη χάρη του έχουν τά καλά οί άνθρωποι.

Κι άν περιπαίζεις πώς έράφτηκε στου Δία τό μηρό,

τό πώς έγινε θα σου εξηγήσω:

Άπ' τ' αστροπελεκιού τή λάμψη σάν τόν πήρεν

ο Δίας και βρέφος - θεό στον 'Όλυμπο τόν πήγε,

 θέλησε ή "Ήρα άπ' τά επουράνια νά τον διώξει.

Μά τότε ο Δίας, σά θεός, στήν πονηριά της

έκαμε μιά άλλη πονηριά: Άπό τόν αιθέρα,

πού ζώνει ολόγυρα τή γη, άνοιξε ένας μέρος

και τό Διόνυσο όμηρο έκλεισε εκεί μέσα,

κι έτσι από' της "Ηρας πιά ξεγλύτωσε τις γρίνιες

 μέ τόν καιρό πλάσανε οί άνθρωποι τό μύθο

κι' είπαν πώς ήταν στό μηρό του Δία ραμένος,

ξεγελασμένοι άπ' τ' άνομα του, πού, θεός όντας,

τόν είχε κάποτε όμηρο της ή θεά "Ηρα.

Μά είναι και μάντης ο θεός αύτος, γιατί έχουν     

μαντική δύναμη ή βακχεία κ' ή μανία

συνεχίζετε…

Ἐνθάδε κεῖται θανὼν Διόνυσος ἐκ Σεμέλης.

Τα κομμάτια του μικρού υιού του Διός του Ζαγρεα, κατά μία εκδοχή, μετά τον ΔΙΑ-σπαραγμό από τους Τιτάνες μαζεύονται και θάβονται κάτω από τον τρίποδα των Δελφών.

Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum
Kallierges page 255, line 17

<Δελφοί>: (Καὶ <δελφὸς ἀνὴρ>, τὸ ἐθνικόν·) οἱ
Πύθιοι, ἀδελφοί τινες ὄντες, κατὰ ἀφαίρεσιν τοῦ α.
Ὅτι τὰ Διονύσου μέλη σπαράξαντες οἱ Τιτᾶνες τῷ
Ἀπόλλωνι παρέθεντο ἐμβαλόντες λέβητι· ὁ δὲ παρὰ
τῷ τρίποδι ἀπέθετο παρὰ τῷ ἀδελφῷ.
 <Δελφίνιος>: Ὁ Ἀπόλλων.

Παρακάτω δίδονται τα κείμενα που αναφέρουν ότι KAI o Διόνυσος, κι όχι μονο ο πρώτος Διόνυσος ο Ζαγρεύς, αλλά και ο «δεύτερος» Διόνυσος ο της Σεμέλης – έχει ταφεί σε βάθρο στους Δελφούς.

Philochorus Hist., Fragmenta
Volume-Jacobyʹ-F 3b,328,F, fragment 7b, line 9

1 Bonn.): Διονύσου πράξεις καὶ τὰ περὶ Ἰνδούς, Λυκοῦργόν τε καὶ Ἀ-

κταίωνα καὶ Πενθέα, ὅπως τε Περσεῖ συστὰς εἰς μάχην ἀναιρεῖται, ὥς φησι

Δείναρχος ὁ ποιητής, οὐχ ὁ ῥήτωρ. τῶι δὲ βουλομένωι πάρεστιν ἰδεῖν αὐτοῦ

τὴν ταφὴν ἐν Δελφοῖς παρὰ τὸν Ἀπόλλωνα τὸν χρυσοῦν, ἔνθα καὶ τὸ ὅπλον

ἀνάκειται Αὐγούστου Καίσαρος καὶ Νέρωνος ἡ κιθάρα. βάθρον δέ τι νομίζεται τοῖς

ἀγνοοῦσιν ὁ Διονύσου τάφος. στρατηγὸς δὲ δοκεῖ γενέσθαι, καὶ οὕτω γράφεται

θηλύμορφος διά τε ἄλλας αἰσχρὰς αἰτίας καὶ διὰ τὸ μιξόθηλυν στρατὸν ὁπλίζειν·

<ὥπλιζε γὰρ σὺν τοῖς ἄρρεσι τὰς θηλείας, ὥς φησιν ὁ Φιλόχορος

ἐν δευτέρωι.>

         MALAL. Chron. II p. 44, 21 Bonn: καὶ γνοὺς τοῦτο

ὁ Διόνυσος ὅτι ὡπλίσατο κατ' αὐτοῦ, ἔφυγε τὸν Λυκοῦργον· καὶ εἰς Δελφοὺς

ἀπελθὼν ἐκεῖ τελευτᾶι· καὶ ἐτέθη τὸ λείψανον τοῦ αὐτοῦ Διονύσου ἐκεῖ ἐν σο-

ρῶι· καὶ τὰ ὅπλα δὲ αὐτοῦ αὐτὸς ἐκεῖ εἰς τὸ ἱερὸν ἐκρέμασε, καθὼς Δείναρχος

ὁ σοφώτατος συνεγράψατο περὶ τοῦ αὐτοῦ Διονύσου. ὡσαύτως δὲ καὶ ὁ σο-

φώτατος Φιλόχορος τὰ αὐτὰ συνεγράψατο, ἐν ἧι ἐκθέσει εἶπε περὶ τοῦ αὐτοῦ

Διονύσου <«ἔστιν ἰδεῖν τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἐν Δελφοῖς παρὰ τὸν

Ἀπόλλωνα τὸν χρυσοῦν· βάθρον δέ τι εἶναι ὑπονοεῖται ἡ σορός,

ἐν ὧι γράφεται· ‘Ἐνθάδε κεῖται θανὼν Διόνυσος ἐκ Σεμέλης’».>

ὁμοίως δὲ καὶ ὁ σοφώτατος Κεφαλίων (93 F 4) τὰ αὐτὰ ἐν τῶι ἰδίωι συγγράμ-

ματι ἐξέθετο.

Cephalion Hist., Rhet., Fragmenta
Fragment 5, line 17

Καὶ γνοὺς τοῦτο ὁ Διόνυσος, ὅτι ὡπλίσατο κατ'

αὐτοῦ, ἔφυγε τὸν Λυκοῦργον· καὶ εἰς Δελφοὺς ἀπελθὼν

ἐκεὶ τελευτᾷ. Καὶ ἐτέθη τὸ λείψανον τοῦ αὐτοῦ Διονύ-

σου ἐκεῖ ἐν σορῷ καὶ τὰ ὅπλα δὲ αὐτοῦ αὐτὸς ἐκεῖ τὸ

ἱερὸν ἐκρέμασε, καθὼς Δείναρχος ὁ σοφώτατος συνεγρά-

ψατο περὶ τοῦ αὐτοῦ Διονύσου. Ὡσαύτως δὲ καὶ ὁ σο-

φώτατος Φιλόχορος τὰ αὐτὰ συνεγράψατο, ἐν

ᾗ ἐκθέσει εἶπε περὶ τοῦ αὐτοῦ Διονύσου· «Ἔστιν ἰδεῖν

τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἐν Δελφοῖς παρὰ τὸν Ἀπόλλωνα τὸν

χρυσοῦν. Βάθρον δέ τι εἶναι ὑπονοεῖται ἡ σορὸς, ἐν

ᾧ γράφεται· Ἐνθάδε κεῖται θανὼν Διόνυσος ἐκ Σεμέ-

λης.» Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ σοφώτατος Κεφαλίων τὰ αὐτὰ

ἐν τῷ ἰδίῳ συγγράμματι ἐξέθετο.

Όμως ο Απόλλων λατρεύετε και φέρει την ονομασία του Δελφίνιου και  μαζί του και η Αρτεμιδα λατρεύετε όχι μόνο ως Δικτύννα αλλα και ως  Αρτεμιδα Δελφινία  στο Δελφίνιο - τὸ ἐπὶ Δελφινίῳ ἱδρῦσθαι μὲν ὑπὸ Αἰγέως λέγεται Ἀπόλλωνι Δελφινίῳ καὶ Ἀρτέμιδι Δελφινίᾳ, ἐκρίθη δὲ ἐν αὐτῷ πρῶτος Θησεὺς ἀφοσιούμενος τὸ ἄγος τῶν ὑπ' αὐτοῦ ἀνῃρημένων λῃστῶν καὶ τῶν Παλλαντιδῶν –( Julius Pollux Gramm., Onomasticon Book 8, section 119, line 5)

Δικτύννα, η θεά του κυνηγιού και των δικτυών ( κυνηγετικών και θαλάσσιων, βλέπε και βρόγχος, γρίπος πλέγμα, παγίδα κλπ ) και τους τιμούν σε κοινά ιερά.

 Pausanias Perieg., Graeciae descriptio Book 2, chapter 30, section 4, line 1

                    ἐπίκλησις δέ οἱ παρά τε Αἰγινήταις
ἐστὶν Ἀφαία καὶ Δίκτυννα ἐν Κρήτῃ.

Julius Pollux Gramm., Onomasticon
Book 5, section 13, line 9

                                                     ἡ δὲ θεὸς ἀγρο-
τέρα καὶ κυνηγέτις καὶ φιλόθηρος, καὶ ὀρεία ἀπὸ τῶν ὀρῶν, καὶ
Ἰδαία ἀπὸ τῆς Ἴδης, καὶ Δίκτυννα ἀπὸ τῶν δικτύων, καὶ ἑκηβόλος
ἀπὸ τοῦ ἑκὰς τὰ θηρία βάλλειν.

Scholia In Aristophanem, Scholia in vespas (scholia vetera, recentiora Tricliniana et Aldina)
Argumentum-dramatis personae-scholion sch vesp, verse 368c, line 1

                                                                     VAld
Tr παρὰ τὸ δίκτυον ἔπαιξεν, ὅτι καὶ ἡ Ἄρτεμις Δίκτυννα ὀνομάζεται
διὰ τὸ ἀγρευτικὴ εἶναι καὶ δικτύοις χρῆσθαι πρὸς τὴν ἄγραν τῶν ζῴων.

Είναι κι εκείνη μια έκφραση της Μεγάλης Μητέρας  θεάς, η Αγροτέρα και η κυνηγέτις, η Ορεία, η θεά της Ιδης,  η Ιδαία,  η Μεγάλη Θηλυκή Αγρεύς ως  θεά της Θηρας και των δικτύων που συλλαμβάνει τα δελφίνια/οφεις/ελάφια κλπ. Μήπως είναι η ίδια και η Δίκτυννα αλλά και  η Δελφίνη που φέρει ως κόρη/κούρη τις ιδιότητες της Μεγάλης Μητέρας  Θεάς Πυθούς αλλά συγχρόνως και τις ιδιότητες της Σελήνης ως Πανσέληνος.

Lucius Annaeus Cornutus Phil., De natura deorum
Page 71, line 8

                               Ἡ δ' <Ἄρτεμις>
φωσφόρος μὲν ἐπωνομάσθη διὰ τὸ καὶ αὐτὴ σέλας
βάλλειν καὶ φωτίζειν ποσῶς τὸ περιέχον, ὁπόταν μά-
λιστα πανσέληνος ᾖ, δίκτυννα δ' ἀπὸ τοῦ βάλλειν
τὰς ἀκτῖνας – δίκειν γὰρ τὸ βάλλειν – ἢ ἀπὸ τοῦ
διικνεῖσθαι τὴν δύναμιν αὐτῆς εἰς πάντα τὰ ἐπὶ γῆς
ὡς διικτύννης αὐτῆς οὔσης.

Όλοι οι θεοί και οι θεές της θήρας που κυνηγούν είναι συγχρόνως και Σεληνοθεοί/εες.

Ο Απόλλων λατρεύεται και μοιράζετε το ιερό και το χρηστήριο των Δελφών με τον Διόνυσο. Τους χειμερινούς μήνες λατρεύεται ο Διόνυσος ως ο θεός ο Χθόνιος κλπ. Οπωσδήποτε η λειτουργία του ιερού ήταν αφιερωμένη τούς τεσσάρες μήνες του χειμώνος στον Διόνυσον και τό υπόλοιπον του έτους εις τόν Απόλλωνα -χωρίς να γνωρίζωμεν από ποίας εποχής εγένετο αυτός ό καταμερισμός, διότι ό Πλούταρχος, πού μάς πληροφορεί περί αυτού, γνωρίζει μεν καλώς τά των Δελφών, είναι όμως πηγή μεταγενέστερα. Ή εναλλαγή διθυράμβου και παιάνος αντιστοιχεί εις τήν διαίρεσιν αυτήν του λειτουργικού έτους. Και εκ της επιγραφικής γνωρίζουμε ακόμη τό κείμενον ενός διονυσιακού παιάνος.

(Καλυκόσχημος κρατήρας, 400 π.Χ., ύψος 49,5 εκ. διάμετρος 52 Αγ. Πετρούπολη, Ερμιτάζ  Στην α' πλευρά του αγγείου εικονίζεται ο Πάρις να κάθεται, φορώντας ανατολίτικο ένδυμα. Αριστερά του στέκεται ο Ερμής, κρατώντας το κηρύκειο και στα δεξιά του η Αθηνά με μια μεγάλη ασπίδα. Πίσω από τον Ερμή κάθεται η Ήρα και πίσω της η Ήβη. Πίσω από την Αθηνά κάθεται η Αφροδίτη με τον Έρωτα στα πόδια της. Πάνω από τον Πάρη εικονίζεται η Έρις να συζητάει με τη Θέτιδα.

Στη β' πλευρά εικονίζεται ο Απόλλων και ο Διόνυσος και μπροστά τους ο ομφαλός. Ο Διόνυσος κρατάει θύρσο ενώ ο Απόλλωνας κλαδί δάφνης. Αριστερά του ομφαλού μια Μαινάδα τοποθετεί ένα μαξιλάρι σ' ένα θρόνο, ενώ στα δεξιά ένας Σάτυρος παίζει αυλό. Ανάμεσα στους δυο θεούς βρίσκεται ένας φοίνικας. Πίσω από τον Απόλλωνα μια Μαινάδα παίζει τύμπανο κι ένας Σάτυρος με θύρσο. Πίσω από το Διόνυσο μια άλλο ένα ζευγάρι Μαινάδας και Σάτυρου.)

Η ειρηνική συνύπαρξις τών δύο θεών ειχε εμπνεύσει τούς καλλιτέχνες. Αγγείον του Μουσείου του Ermitage εικονίζει τόν Απόλλωνα και τόν Διόνυσον να ανταλλάσσουν χειραψίαν δίπλα σ΄ ένα φοίνικα, ο Διόνυσος κρατεί τόν θύρσον ο Απόλλων τη δάφνην Σάτυροι και Μαινάδες περιβάλ­λουν τούς θεούς και τόν Ομφαλό. Αραγε ο Διόνυσος ετοιμά­ζεται να αναχώρησει και αποχαιρετά τόν Απόλλωνα;

Γνωρίζομεν ακόμη ότι  επί του αετώματος του ναου τών Δελ­φών απεικονίζετε ο  Απόλλων μέ τις Μούσες και ό Διόνυσος μέ τις Θυιάδες. Ό Παυσανίας βεβαίως,  στόν όποιον οφείλομεν τήν πληροφορίαν αυτήν,  περιγράφει τόν ναόν του 4ου αί. π.Χ.  Τήν ιδίαν εποχή εδείχναν (κατά μαρτυρίαν του χρονικο­γράφου Φιλοχώρου) στό εσωτερικό του ναού τόν τάφον τοΰ Διονύσου παραπλεύρως του χρυσού αγάλματος του Απόλλωνος, με την επιγραφήν: «Ένθάδε κείται ό θανών Διόνυσος, υιός της Σεμέλης». 

Joannes Malalas Chronogr., Chronographia
Page 45, line 9

Φιλόχορος τὰ αὐτὰ συνεγράψατο, ἐν ᾗ

ἐκθέσει εἶπε περὶ τοῦ αὐτοῦ Διονύσου, ἔστιν ἰδεῖν τὴν ταφὴν αὐ-

τοῦ ἐν Δελφοῖς παρὰ τὸν Ἀπόλλωνα τὸν χρυσοῦν. βάθρον δέ τι

εἶναι ὑπονοεῖται ἡ σορός, ἐν ᾧ γράφεται, Ἐνθάδε κεῖται θανὼν

Διόνυσος ἐκ Σεμέλης. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ σοφώτατος Κεφαλίων τὰ

αὐτὰ ἐν τῷ ἰδίῳ συγγράμματι ἐξέθετο.

Μπορείτε να δείτε και τα αρχικά κείμενα

Εις ώρισμένην έποχήν του έτους, τήν στιγμήν πού οι Θυιάδες «ξυπνούσαν τό παιδί στήν κούνια», τόν Λικνίτην, προσεφέρετο θυσία" ανά εννέα έτη γιορταζαν  επισήμως «τήν άνάβασιν», δηλ. τήν ανάσταση ίσως της Σεμέλης και την μετάβασην της στους ουρανούς.

Plutarchus Biogr., Phil., De Iside et Osiride (351c-384c)
Stephanus page 365, section A, line 6

                                | Αἰγύπτιοί τε γὰρ Ὀσίριδος
πολλαχοῦ θήκας, ὥσπερ εἴρηται (358a 359a), δεικνύου-
σι, καὶ Δελφοὶ τὰ τοῦ Διονύσου λείψανα παρ' αὐτοῖς
παρὰ τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νομίζουσι, καὶ θύουσιν
οἱ ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος,
ὅταν αἱ Θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην.

Socrates Hist., Fragmenta
Fragment 5, line 22

                                         Αἰγύπτιοί τε γὰρ
Ὀσίριδος πολλαχοῦ θήκας, ὥσπερ εἴρηται, δεικνύουσι,
καὶ Δελφοὶ τὰ τοῦ Διονύσου λείψανα παρ' αὐτοῖς παρὰ
τὸ χρηστήριον ἀποκεῖσθαι νομίζουσι· καὶ θύουσιν οἱ
Ὅσιοι θυσίαν ἀπόρρητον ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἀπόλλωνος,
ὅταν αἱ θυιάδες ἐγείρωσι τὸν Λικνίτην.

Τα δεδομένα αυτά δεν συμφωνούν απολύτως με­ταξύ των, άλλ’ οπωσδήποτε υποδηλώνουν ότι ό Διόνυσος τών Δελφών, υιός της Σεμέλης, ήταν ό Διόνυσος του μύθου των Θηβών.

Παραμένουν σκοτεινες οι συνθήκες υπό τις οποίες έγένετο ή προσέγγισις Απόλλωνος και Διονύσου και η εγκατάστασις του δευτέρου στους Δελφούς.

Μερικοί πιστεύουν ότι  ό Διόνυσος προηγήθη του Απόλλωνος και είχε προ αυτού το μονοπώλιον του μαντείου. Τό κύριον δέ επιχείρη­μα του είναι ότι ή Πυθία έπεφτεν σε κατάσταση μανίας. Πράγματι, κατά τήν κοινήν αντίληψη, τά πρόσωπα που βρίσκονται στήν κατάστασιν αυτή θεωρούνται ότι έχουν προφητικές δυνάμεις. Ό Πλάτων υπογραμμίζει ότι ή ένθεος μ α­ν ί α είναι ενα είδος μανίας και  είναι η αιτία που προσφέρει μεγιστα αγαθά εις τους ανθρώπους  αλλα και η μητέρα των μέγιστων αγαθών.

Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 204, line 16

  <Θεία> δὲ <μανία> ὡς πρὸς τὰς ἄλλας μανίας εἶπε, μαντικὴν, τελεστικὴν, ποιητικήν.

Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 84, line 9

                                                                              Διὸ δεῖ
δεῖξαι ὅτι πρὸς τῷ ἀγαθῷ καὶ μεῖζον ἀγαθόν ἐστι τοῦ σωφρονεῖν· τοῦτο
δὴ καὶ ποιήσει, καὶ δείξει ὅτι ἡ κρείττων τοῦ σωφρονεῖν μανία τῶν με-
γίστων ἀγαθῶν αἰτία ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις, καὶ οὐχ ἁπλῶς μέγιστον ἀγαθόν
ἐστιν ἡ μανία, ἀλλ' αἰτία καὶ μήτηρ τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐστι.

Hermias Phil., In Platonis Phaedrum scholia
Page 4, line 27

Καὶ πρῶτον μὲν καθολικώτατον καὶ ἀληθέστατον

λόγον εἰπὼν ὅτι <«περὶ παντὸς, ὦ παῖ, μία ἀρχὴ> εἰδέναι περὶ οὗ ὁ

λόγος, <ἢ παντὸς ἁμαρτάνειν ἀνάγκη»> τουτέστιν εἰδέναι τὴν οὐσίαν

περὶ οὗ ὁ λόγος, τὸ δὴ δοκοῦν ἰσχυρότατον εἶναι ἐπιχείρημα ἐν τῷ προτέρῳ

λόγῳ τοῦ Λυσίου, τὸ ὅτι <ὃ μὲν μαίνεται ὃ δὲ σωφρονεῖ>, δείκνυσιν

ὅτι ἡ μανία οὐχ ἁπλοῦν ἐστιν, ἀλλ' ἔστι τις καὶ <θεία> μανία, καὶ διελὼν

αὐτὴν τὴν μανίαν εἰς τέσσαρα μέρη, μαντικὴν, τελεστικὴν, ποιητικὴν,

ἐρωτικὴν, <ἐφόρους> ἑκάστῃ δίδωσι θεοὺς Ἀπόλλωνα, Διόνυσον, Μούσας,

Ἔρωτα, καταλέγων ὁπόσα ἀγαθὰ ἐκ τούτων δίδοται, τῆς μαντικῆς τε καὶ

τελεστικῆς καὶ ποιητικῆς ... διὸ καὶ τὸ <τ> παρεμβεβλῆσθαι· <μανικὴν> γὰρ

λεγομένην τὸ πρῶτον, <μαντικὴν> ὕστερον προσηγόρευσαν. Καὶ ταῦτα  

μὲν πρὸς τὸ μὴ φαῦλον εἶναι τὸ τῆς μανίας ὄνομα. Εἶτα μέλλων λέγειν

πόσα <ἀγαθὰ> ἐκ τοῦ ἔρωτος ἡμῖν ἐπιπέμπεται, πρῶτον ὁρίζεται τὸν

ἔρωτα, ἵνα εἰδείημεν κατὰ ποίου σημαινομένου ταῦτα λέγει, ὡς καὶ ἐν τῷ

προτέρῳ λόγῳ πεποίηκε. Καὶ ἐπειδὴ μαίνεται ὁ ἐρῶν, ὁρίζεται τὸν ἔρωτα

θείαν μανίαν εἶναι κατὰ ἀνάμνησιν τοῦ αὐτοκάλλους

<Ammonius> Gramm., De adfinium vocabulorum differentia (= Περὶ ὁμοίων καὶ διαφόρων λέξεων) (fort. epitome operis sub aucto
Lexical entry 313, line 1

Κατὰ Κτησιφῶντος, καὶ τὸν περὶ τοὺς θεοὺς ἱερουργόν, ὡς

Ἡρόδοτος (passim).

 <μανία> μέν ἐστιν ἔκστασις λογισμοῦ, <λύσσα> δ' ἐπι-

τεταμένη μανία, <οἶστρος> δὲ μανιώδης ἐπιθυμία.

 

 Έάν λοιπόν υποτεθει ότι οί "Ελληνες έγνώρισαν τάς έκστατικάς τελετάς άπό τόν Διόνυσον ό όποιος ήλθεν έκ Θράκης,  είναι φυσικόν νά θεωρήται ότι ή Πυθία έφθασε εις τούς Δελφούς μέ τόν Διόνυσον και ότι ό Απόλλων τήν παρέλαβεν έκ του προκατόχου του ενθρονισμένη ήδη στο μαντείο.

Αλλοι ερευνητές θεω­ρούν ότι ό Απόλλων εδανείσθει από τό διονυσιακό κίνημα ένα νέον τρόπον μαντικής, όταν τό κίνημα αυτό διεδόθη εις τήν Ελ­λάδα.  Πυθία θά ειχεν κατά κάποιον τρόπον αποσπασθεί άπό τόν όμιλον τών μαινόμενων γυναικών, οι  οποίες ακολούθουσαν τόν Διόνυσον, και θά εισήλθαν στήν υπηρεσία του μαντείου. Ο Απόλλων δέν ειχεν λάβει τήν Πυ-θίαν και τήν ένθεον μαντικήν μόνον άπό τόν Διόνυσον, αλλά ή θρησκεία τών Δελφών, αποσκοπούσε κατ' εξοχήν στόν καθαρμόν, απλώς θά είχε δανεισθεί κάποιο στοιχείο από τόν διο­νυσιακό καθαρμό. Απο τήν άποψιν αυτήν οί Δελφοί υπήρξαν ό κύριος συντελεστής του εξελληνισμού της διονυσιακής θρησκείας μετά τήν εισοδόν της στό ελληνικόν περιβάλλον.

Έν μέσω όλων αυτών των υποθέσεων εκείνο τό όποιον θά ειχε μεγάλην σημασίαν είναι νά αίτιολιογήσομε πλήρως τήν ιδρυση και το παρελθόν του ιερού αυτού, το όποιο σε μία στι­γμή της μακράς και πολύπλοκου ιστορίας του κατέστη εστία της απολλώνιας θρησκείας.

Οί αρχαίοι συμφωνούν ότι ή ελευσις του Απόλλωνος είναι μεταγενέστερα της Ιδρύσεως του μαντείου. Προ του Απόλλωνος συνεβουλεύοντο την Γαίαν, την Θέμιδα, τον/την Πύθω-να, άρα ζητούσαν μαντείες από χθόνια πνεύματα, όπως και στα μαντεία της γειτονικής Βοιωτίας. Μαντείο αυτού του  είδους είναι φυσικό νά εχει προφήτη/χρησμοδότη, διότι η Γαία έχει προφητική δύναμη, αφού περιέχει τις ψυχές. Η επαφή με τα πνεύματα των θανόντων, ή μέ τό μυθολογικόν πρόσωπον πού τα περιέχει, είναι συνήθης τρόπος για νά ζητήση κανείς χρη­σμούς,  η επαφή αυτή επιτυγχάνεται είτε με όνειρα (όπως είς τό άντρον του Τροφωνίου), είτε μέ δαιμονοπληξία. Ό χθόνιος χαρακτήρ του δελφικού μαντείου κατά τήν προϊστορική περίοδο δεν είναι αντίθετος προς τήν είκασία ότι ή Πυθία ήταν προγε­νεστέρα του Απόλλωνος εις Πυθώ, όπως ονομάζεται τό μαντείον από τήν όφιν Πύθω-να, η οποία ήταν θηλυκού γένους, καθώς το εχω ήδη αναφέρει σε προηγούμενα κείμενα.

Συνεχίζετε