Λητὼ δὲ ἀπὸ τῆς πρᾳότητος τῆς θεοῦ

Ξεκινώ  την σημερινή ανάρτηση με τον ορφικό  ύμνος της Λητούς για να περάσουμε σε  περισσότερα ετυμολογικά στοιχεία.

Ορφικός ύμνος Λητούς (θυμίαμα σμύρναν)

Λητὼ κυανόπεπλε, θεὰ διδυματόκε, σεμνή, Κοιαντίς, μεγάθυμε, πολυλλίστη βασίλεια, εὔτεκνον Ζηνὸς γονίμην ὠδῖνα λαχοῦσα, γειναμένη Φοῖβόν τε καὶ Ἄρτεμιν ἰοχέαιραν, τὴν μὲν ἐν Ὀρτυγίηι, τὸν δὲ κραναῆι ἐνὶ Δήλωι, κλῦθι, θεὰ δέσποινα, καὶ ἵλαον ἦτορ ἔχουσα βαῖν᾽ ἐπὶ πάνθειον τελετὴν τέλος ἡδὺ φέρουσα.

Ω Λητώ με τα γαλάζια πέπλα, συ ή θεά πού εγέννησες δίδυμα, σεμνή, κόρη του Κοίη, (Κοιαντίς). βασίλισσα, πού σου απευθύνουν πολλές παρακλήσεις.
πού σου έτυχε να έχης με τον Δία γόνιμον τοκετόν ωραίων τέκνων, αφού συ εγέννησες και τον Φοίβον (τον Απόλλωνα) και την Άρτεμιν, πού εκτοξεύει βέλη αυτήν μεν εις την Ορτυγίαν εκείνον δε (τον Φοίβον) εις την βραχώδη Δήλον, άκουσε με θεά δέσποινα, και με ευμενή καρδιά έλα εις την τελετουργίαν, πού είναι αφιερωμένη εις όλους τους θεούς, και φέρε μας γλυκό τέλος.

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., Partitiones (= Ἐπιμερισμοί) [Sp.?] (e codd. Paris. 2543 + 2570)
Page 77, line 13

· λήθω, τὸ λανθάνω· λήθαργος, ὁ ἀναίσθητος· λήγω, τὸ παύω·
λῆξις, ἡ παῦσις· λήϊον, τὸ χωράφιον· ληΐζομαι, τὸ
πορθῶ· λήμη, ἡ τζίμβλα· λημῶ, τὸ τζιμβλώττω· λῆρος,
ἡ φλυαρία· ληρῶ, τὸ φλυαρῶ· ληρωδία, ἡ ὕβρις· Λητὼ,
ὄνομα θεᾶς· Λητοΐδης, ὁ Ἀπόλλων· Λῆμνος, νῆσος· Λήδα,  
κύριον· λήκυθος καὶ ληκύθιον, τὸ ἐλαιοδόχον ἀγγεῖον· λη-
ρωδῶ· καὶ ληρωδία ἡ ὕβρις.

Το όνομα της Λητούς ή Ληθούς προέρχεται από το ρήμα ΛΗΘΩ εκ του λανθάνω δηλαδή μένω κρυμμένος, κρατούμαι κρυμμένος, μένω απαρατήρητος, κάνω κάτι χωρίς να με καταλάβουν, διαφεύγω από την προσοχή, κρύβομαι, ξεφεύγω, διαλανθάνω, ξεγλιστρώ κλπ

Ο Πλάτωνας  στον Κρατύλο δηλώνει για την Λητώ:

Λητὼ δὲ ἀπὸ τῆς πρᾳότητος τῆς θεοῦ, κατὰ τὸ <ἐθελήμονα>

εἶναι ὧν ἄν τις δέηται. ἴσως δὲ ὡς οἱ ξένοι καλοῦσιν –  

πολλοὶ γὰρ “Ληθὼ” καλοῦσιν – ἔοικεν οὖν πρὸς τὸ μὴ

τραχὺ τοῦ <ἤθους> ἀλλ' ἥμερόν τε καὶ <λεῖον> “Ληθὼ”

κεκλῆσθαι ὑπὸ τῶν τοῦτο καλούντων.

Λητώ από την πραότητα της θεού κατά το εθελήμονα που σημαίνει ότι είναι ένας/μία που δέετε/προσεύχεται εθελοντικά και εκούσια. Και ισως οι ξένοι πολλοί να την ονομάζουν Ληθώ για την μη τραχύτητα του ήθους της, αλλα για το ημερό και το λείο, το ομαλόν το στιλπνό το γυαλιστερό το ήπιο, το πράο και το γλυκό το ευάρεστο, έτσι ονομάζετε από όσους την καλούν έτσι.

Epimerismi, Epimerismi Homerici
Line of Iliad 1+source of gloss 9,a1a, line of gloss 1

 <Λητοῦς>: παρὰ τὸ λήθω, τὸ λανθάνω, ὁ μὲν Πλάτων (Crat. 406a 6)
φησίν· πραεῖα γὰρ καὶ πάντας ἐλεοῦσα· τὸ δὲ ἥμερον καὶ πρᾶον ἐκ τοῦ ἐπι-
λελῆσθαι τῶν εἰς αὑτὴν πεπλημμελημένων ἐμφαίνεται.

Etymologicum Gudianum , Etymologicum Gudianum
Alphabetic entry lambda, page 369, line 22

<Λητ ὼ>, ἡ νὺξ, παρὰ τὸ λήθω τὸ λανθάνω, ἢ παρὰ τὸ
 λήθην καὶ ἀμνημοσύνην ποιεῖν· ἢ παρὰ τὸ λεληθότως
 ταύτην διέρχεσθαι· Ἀπολλόδωρος δὲ ἐλεητὼ, ἐλεήμων
 γὰρ καὶ πραεῖα ἡ θεός.

Διαφορετικές οι παρακάτω εκδοχές όπου Λητώ δηλώνει τη ΝΥΧΤΑ (νυξ = ζοφος, σκοτάδι, λιποθυμιά, θάνατος, ολεθρος, συμφορά κλπ ) προερχόμενο από το ίδιο ρήμα του λήθω/λανθανω ή από την ΛΗΘΗΝ (λησμονιά, λησμοσύνη, ξεχασιά, ξέχασμα ) και την ΑΜΝΗΜΟΣΥΝΗ (απολησμονιά, λησμονιά, λήθη κλπ) που δημιουργεί

Λήθην τινός ποιεισθαι = ξεχνώ κάποιον, Λήθης πεδίον ο Αδης και Ληθης ύδωρ το νερό της Λησμονιάς αλλα και της 'Αρνης !!!

Etymologicum Gudianum , Additamenta in Etymologicum Gudianum (ἀάλιον – ζειαί) (e codd. Vat. Barber. gr. 70 [olim Barber. I 70] + Pari
Alphabetic entry alpha, page 86, line 15

⌊<Ἀληθές>· παρὰ⌋ τὸ λήθω· τὸ μὴ λήθῃ τοῦ δικαίου ὑποπίπτον.

Go to Context

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., De prosodia catholica
Part+volume 3,1, page 347, line 4

Λητώ> παρὰ τὸ λήθω τὸ λανθάνω λήθη καὶ Ληθώ καὶ Λητώ.

τὸ γὰρ ἥμερον καὶ πραῢ ἐκ τοῦ ἐπιλελῆσθαι τῶν εἰς αὐτὴν πεπλημμε-

λημένων ἐμφαίνεται. ὁ δὲ Πλάτων φησὶν ἐλεητώ· ἐλεήμων γὰρ ἡ θεὸς

καὶ πραεῖα καὶ πάντας ἐλεοῦσα. ὁ δὲ Ἀρίσταρχος παρὰ τὸ λῶ τὸ θέλω,

ἔνθεν τὸ λῇς ἀντὶ τοῦ θέλεις μετὰ τοῦ <ι> Εὐριπίδης καὶ τὸ λῇ τὸ θέλει

Δωρικῶς· ἐπειδὴ ὃ ἄν τις θέλῃ, παρ' αὐτῆς λαμβάνει. <Λατώ> δ' ἐλέ-

γετο Καμάρα πόλις Κρήτης

Και ο Αέλιους δηλωνει ότι ο Πλάτων ισχυρίζεται ότι το ονομά της προέρχεται από το ΕΛΕΗΤΩ γιατί η Θεά είναι Ελεήμων  και πράεια (ήπια, προσήνης, γλυκιά και ήμερη και συγκαταβατική) και πάντα ελεούσα. (εύσπλαχνική, ελεημονητική, ψυχοπονιάρα)

Και μας οδηγεί και στην αρχαία πόλη Λατώ ή Καμάρα της Κρήτης, όπου ύπάρχει ιερό αφιερωμένο στην Λατώ ή Λητώ. Συνεχίζουμε με αποσπάσματα που μας δίνουν την σύνδεση της Λητους με την Κρήτη.

Παρακάτω το αποσπασμα – Στάσιμο από την Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευρυπίδη Για να συνδέσουμε τη μητέρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας τη Λητώ ή Λατώ ή Ληθώ, ή Λατόνα των Υπερβορείων.

Euripides Trag., Iphigenia Taurica
Line 126

{ΧΟΡΟΣ}
 ὦ παῖ τᾶς Λατοῦς,
 Δίκτυνν' οὐρεία,
 πρὸς σὰν αὐλάν, εὐστύλων
 ναῶν χρυσήρεις θριγκούς,
 ὁσίας ὅσιον πόδα παρθένιον
 κληιδούχου δούλα πέμπω,
 Ἑλλάδος εὐίππου πύργους
 καὶ τείχη χόρτων τ' εὐδένδρων
 ἐξαλλάξασ' Εὐρώπαν,
 πατρώιων οἴκων ἕδρας.

Ω κόρη/παιδί της Λητώς, 
Δίχτυννα εσύ βουνίσια, 
προς την αυλή σου, προς του ωριόστυλου, 
ναού τη χρυσοστόλιστη γρηπίδα,

έρχομαι, αγνή παρθένα, 
της ιέρειας της αγνής εγώ δουλεύτρα· 
εγώ είμαι που τους πύργους και τα τείχη
άφησα της Ελλάδας της αλλογοθρόφας

που άφησα την Ευρώπη και τα ωραία της δέντρα, 
έδρα του πατρικού σπιτιού μου. 

Κόρη της Λατούς/Λητούς Δικτύννα και  Ο(υ)ρεία ονομάζει ο Ευριπίδης την Αρτέμιδα  στο παραπάνω χορικό στην Ιφιγένεια εν Ταύροις.

Η Δικτύννα η των Ορέων και η Παρθένος Βριτόμαρτις όπου Βριτύ = γλυκύ και μάρτις = παρθένος. Βριτόμαρτις σημαίνει δηλαδή Ηδεία Παρθένος = Γλυκιά Παρθένος.

 Ενώ στο προηγούμενο κειμενο είδαμε και τον Δία Αρότριο ή Δάγωνα της Γάζας των Μαρνών –Παρθένων

 Stephanus Gramm., Ethnica (epitome)
Page 194, line 6

Ενθεν καὶ τὸ τοῦ Κρηταίου Διὸς παρ' αὐτοῖς εἶναι,

ὃν καὶ καθ' ἡμᾶς ἐκάλουν Μαρνᾶν, ἑρμηνευόμενον Κρηταγενῆ.

τὰς παρθένους γὰρ οὕτως Κρῆτες προσαγορεύουσι Μαρνάν.

Ο ναός δηλαδή του Δία των Μαρνών ή των Παρθένων. Αφού οι Κρήτες τις παρθένους τις ονομάζουν και Μαρνάν.

Όμοια και στο παρακάτω στάσιμο.

ἄπτερος ὅρνις,
ποθοῦσ᾽ Ἑλλάνων ἀγόρους,
ποθοῦσ᾽ Ἄρτεμιν λοχίαν,
ἃ παρὰ Κύνθιον ὄχθον οἰ-
κεῖ φοίνικά θ᾽ ἁβροκόμαν άφτερο εγώ·

δάφναν τ᾽ εὐερνέα καὶ
γλαυκᾶς θαλλὸν ἱερὸν ἐλαί-
ας, Λατοῦς ὠδῖνα φίλαν,
λίμναν θ᾽ εἱλίσσουσαν ὕδωρ
κύκλιον, ἔνθα κύκνος μελῳ- είν' η ωριοβλάσταρη δάφνη,

πουλί αφτερο εγώ
τα ελληνικά νοσταλγώ πανηγύρια,
την ξεγεννήτρα την Άρτεμη,
που έχει στον Κύνθο κοντά το ιερό της·
δίπλα είν' εκεί η φοινικιά με το πλούσιο της φύλλωμα

 είν' η ωριοβλάσταρη δάφνη,
είναι η ελιά η γλαυκοπράσινη, φυτό ιερό,
μνήμες γλυκιές της Λητώς απ' τις ώρες της γέννας της·
είναι κι η λίμνη που πάνε τροχός τα νερά της·
μελωδικός

Η Αρτεμις Δίκτυννα συνδέεται με δύο πράγματα. Με το βουνό Δίκτη/Ιδη που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Κρήτης, και με το δίχτυ. Και δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στον Δικταίο Δία αλλα και στον Αστέριο - Ἀστερίων Δικταῖος ἄναξ Κορυβαντίδος Ἴδης. Όπως αναφέρετε στα Διονυσιακά του Nonnu ( Epic., Dionysiaca Book 2, line 695)

 <Δίκτη,> ὄρος Κρήτης. Καλλίμαχος ἐ... τὸ ἐθνικὸν Δικταῖος καὶ Δικταία.

(Stephanus Gramm., Ethnica (epitome) Page 231, line 4)

Galenus Med., De compositione medicamentorum secundum locos libri x
Volume 13, page 271, line 15

     βούλεται δ' αὐτὴν εἶναι Κρητικὴν, ἔνθα φησὶν, ἣν ἀνέ-
θρεψε χῶρος ὁ τὸν Πίσσῃ Ζῆνα λοχευσάμενος, ἐπειδὴ τὸν
Δία φασὶν οἱ μυθολόγοι κατὰ τὸ Δικταῖον ὄρος ἐν Κρήτῃ
τραφῆναι, κρυπτόμενον ὑπὸ τῆς μητρὸς Ῥέας, ὅπως μὴ καὶ
αὐτὸς ὑπὸ τοῦ πατρὸς τοῦ Κρόνου καταποθῇ.

Strabo Geogr., Geographica
Book 10, chapter 4, section 6, line 7

… τ ὸ [δὲ]  
νότιον Ἐτεόκρητας, ὧν εἶναι πολίχνιον Πρᾶσον, ὅπου
τὸ τοῦ Δικταίου Διὸς ἱερόν· τοὺς δ' ἄλλους ἰσχύον-
τας πλέον οἰκῆσαι τὰ πεδία.

Ή αλλου και πάλι στα Γεωγραφικά του Στράβωνα-

(Strabo Geogr., Geographica
Book 10, chapter 4, section 12, line 9)
                                           εἴρηται δὲ ὅτι
τῶν Ἐτεοκρήτων ὑπῆρχεν ἡ Πρᾶσος καὶ διότι ἐνταῦθα
τὸ τοῦ Δικταίου Διὸς ἱερόν· καὶ γὰρ ἡ Δίκτη πλη-
σίον, οὐχ ὡς Ἄρατος “ὄρεος σχεδὸν Ἰδαίοιο.

Περισσότερα εδώ

Για τον Αιλιανό οι Υπερβόρειοι ιερείς επισκέπτονται τα Τέμπη  στη Βορεια Ελλάδα για να λατρέψουν τον Απόλλωνα.

Υπερβορεία ονομάζεται  και η Δωδώνη στο Μέγα Ετυμολογικό.

Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum
Kallierges page 293, line 4
                                Ἰλιάδος πʹ,
 Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε.
Ἐ ν χωρί ῳ τῶν ὑπερβορέων τῇ Δωδώνῃ τιμώμενε ἐν
Θεσπρωτίᾳ.

Δευκαλίων μετὰ τὸν ἐπ' αὐτοῦ γενό-

μενον κατακλυσμὸν, παραγενόμενος εἰς τὴν Ἤπειρον,

ἐμαντεύετο ἐν τῇ δρυΐ. Πελειάδος δὲ χρησμὸν αὐτῷ

δούσης, κατοικίζει τὸν τόπον, συναθροίσας τοὺς περι-

λειφθέντας ἀπὸ τοῦ κατακλυσμοῦ· καὶ ἀπὸ τοῦ Διὸς

καὶ Δωδώνης μιᾶς τῶν Ὠκεανίδων Δωδώνην τὴν

χώραν προσηγόρευσεν. Ἡ ἱστορία παρὰ Θρασυ-

βούλῳ καὶ Ἀκεστοδώρῳ.

Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στο παράθεμα του από τον Εκαταίο καθιστά σαφές ότι τον έκτο αιώνα π.Χ. η χώρα των υπερβορείων όπου εχει γεννηθεί η μητέρα του Απόλλωνα Λατόνα και όπου τον ίδιο τον τιμούσαν πάνω απ΄ολους του θεούς ήταν η Βρετανία. Μας δίνεται ακόμα   και  η εικόνα του ιερού ναού σε κυκλικό σχήμα που λατρεύεται ο Απόλλων εν μέσω ύμνων και ωδών από τους ιερείς του. Ο Ναός αυτός συγγραφείς όπως ο Ρ. Γκρέιβς  υποστηρίζει ότι είναι το Stonehenge (Στοουντχετζ) και τον συνδέει με των Ἑλλήνων Μέτωνος ἐνιαυτὸν, τον μετωνικό κύκλο, στο έργο του η Λευκή θεά, ακολουθώντας πιστά και τον Διόδωρο Σικελιώτη στην Βιβλιοθήκη στα ιστορικά του.

Diodorus Siculus Hist., Bibliotheca historica (lib. 1-20)
Book 2, chapter 47, section 4, line 2

 Ἡμεῖς δ' ἐπεὶ τὰ πρὸς ἄρκτους κεκλιμένα μέρη

τῆς Ἀσίας ἠξιώσαμεν ἀναγραφῆς, οὐκ ἀνοίκειον εἶ-

ναι νομίζομεν τὰ περὶ τῶν Ὑπερβορέων μυθολο-

γούμενα διελθεῖν. τῶν γὰρ τὰς παλαιὰς μυθολο-

γίας ἀναγεγραφότων Εκαταῖος καί τινες ἕτεροί φασιν

ἐν τοῖς ἀντιπέρας τῆς Κελτικῆς τόποις κατὰ τὸν

ὠκεανὸν εἶναι νῆσον οὐκ ἐλάττω τῆς Σικελίας.

ταύτην ὑπάρχειν μὲν κατὰ τὰς ἄρκτους, κατοικεῖ-

σθαι δὲ ὑπὸ τῶν ὀνομαζομένων Ὑπερβορέων ἀπὸ

τοῦ πορρωτέρω κεῖσθαι τῆς βορείου πνοῆς· οὖσαν  

δ' αὐτὴν εὔγειόν τε καὶ πάμφορον, ἔτι δ' εὐκρα-

σίᾳ διαφέρουσαν, διττοὺς κατ' ἔτος ἐκφέρειν καρ-

πούς. μυθολογοῦσι δ' ἐν αὐτῇ τὴν Λητὼ γεγονέ-

ναι· διὸ καὶ τὸν Ἀπόλλω μάλιστα τῶν ἄλλων θεῶν

παρ' αὐτοῖς τιμᾶσθαι· εἶναι δ' αὐτοὺς ὥσπερ ἱερεῖς

τινας Ἀπόλλωνος διὰ τὸ τὸν θεὸν τοῦτον καθ'

ἡμέραν ὑπ' αὐτῶν ὑμνεῖσθαι μετ' ᾠδῆς συνεχῶς

καὶ τιμᾶσθαι διαφερόντως. ὑπάρχειν δὲ καὶ κατὰ

τὴν νῆσον τέμενός τε Ἀπόλλωνος μεγαλοπρεπὲς καὶ

ναὸν ἀξιόλογον ἀναθήμασι πολλοῖς κεκοσμημένον,

σφαιροειδῆ τῷ σχήματι. καὶ πόλιν μὲν ὑπάρχειν

ἱερὰν τοῦ θεοῦ τούτου, τῶν δὲ κατοικούντων αὐ-

τὴν τοὺς πλείστους εἶναι κιθαριστάς, καὶ συνεχῶς

ἐν τῷ ναῷ κιθαρίζοντας ὕμνους λέγειν τῷ θεῷ μετ'

ᾠδῆς, ἀποσεμνύνοντας αὐτοῦ τὰς πράξεις. ἔχειν

δὲ τοὺς Ὑπερβορέους ἰδίαν τινὰ διάλεκτον, καὶ πρὸς

τοὺς Ἕλληνας οἰκειότατα διακεῖσθαι, καὶ μάλιστα

πρὸς τοὺς Ἀθηναίους καὶ Δηλίους, ἐκ παλαιῶν χρό-

νων παρειληφότας τὴν εὔνοιαν ταύτην. καὶ τῶν

Ἑλλήνων τινὰς μυθολογοῦσι παραβαλεῖν εἰς Ὑπερ-

βορέους, καὶ ἀναθήματα πολυτελῆ καταλιπεῖν γράμ-

μασιν Ἑλληνικοῖς ἐπιγεγραμμένα. ὡσαύτως δὲ καὶ

ἐκ τῶν Ὑπερβορέων Ἄβαριν εἰς τὴν Ἑλλάδα καταν-

τήσαντα τὸ παλαιὸν ἀνασῶσαι τὴν πρὸς Δηλίους

εὔνοιάν τε καὶ συγγένειαν. φασὶ δὲ καὶ τὴν σε-

λήνην ἐκ ταύτης τῆς νήσου φαίνεσθαι παντελῶς

ὀλίγον ἀπέχουσαν τῆς γῆς καί τινας ἐξοχὰς γεώδεις

ἔχουσαν ἐν αὐτῇ φανεράς. λέγεται δὲ καὶ τὸν θεὸν  

δι' ἐτῶν ἐννεακαίδεκα καταντᾶν εἰς τὴν νῆσον, ἐν

οἷς αἱ τῶν ἄστρων ἀποκαταστάσεις ἐπὶ τέλος ἄγον-

ται· καὶ διὰ τοῦτο τὸν ἐννεακαιδεκαετῆ χρόνον ὑπὸ

τῶν Ἑλλήνων Μέτωνος ἐνιαυτὸν ὀνομάζεσθαι

συνεχίζεται...