Αὕτη ἡ Ἄρκτος, ἡ κτίσις ἡ δευτέρα, ἡ μικρά, ἡ στενὴ ὁδός…

                                                                              Εις μνήμην Παύλου Κυράγγελου

                                                                                          που πάντα διάλεγε την μικρά και στενή οδό...

Στα προηγούμενα κειμενα είδαμε την σύνδεση των δύο άρκτων

με την Αρτέμιδα αλλά και με τις ιέρειες της τις άρκτους αλλά και τις μέλισσες καθώς και την σύνδεση με την αρτάνη και την αμαρτία

<Ἄρτιος>: Σημαίνει τὸν ὑγιῆ καὶ πεπληρωμένον.

Γίνεται παρὰ τὸ ἀρτῶ, τὸ ἑδραιῶ, ἄρτιος, ὡς ἁρμόζω

ἁρμόδιος, ἴσος καὶ ἡρμοσμένος.

Άρτιος ο πλήρης, ο τέλειος, ο ορθός, ο κατάλληλος, ο ταιριαστός, ο αν-ελλιπής

Αρτέμεια η ακεραιότητα, η υγεία, η αρτιότητα, η πληρότητα

Scholia In Lycophronem, Scholia in Lycophronem (scholia vetera et recentiora partim Isaac et Joannis Tzetzae)
Scholion 797, line 3

 <ἄρταμος> λέγεται ὁ μάγειρος. καὶ ἀρτεμής, ὅθεν

καὶ τὴν Ἄρτεμίν φασιν· ἀπαθὴς γὰρ ἡ παρθένος. s³s⁶ ἄρ-

ταμος σφαγεύς, ἀόρταμός τις ὤν, ὁ ἐν ἄορι καὶ ξίφει

τέμνων. T

Απαθής η παρθένος  η χωρίς πάθη, η μη πάσχουσα, η αβλαβής, η μη επιρρεπής στα πάθη, ανάλγητος, μη προξενούσα βλάβες, ελεύθερη, απαλλαγμένη, 

Στο παρακάτω κείμενο θα περάσουμε σε μια ακόμα όχι και τόσο γνωστή ονομασία των Ελλήνων καθώς είναι αυτοί, που έχουν τα μάτια τους στραμμένα στην  Ελίκη, δηλάδη την Μεγάλη Άρκτου και έτσι λοιπόν ονομάζονται και Ελίκωπες – αυτοί που στρέφουν τα μάτια τους πως την Ελίκην καθώς πλέουν.

Περί Ατρέμιδος, αρτάνης και αμαρτίας

Συνεχίζω το κείμενο από το σημείο της  αναφοράς περί της Αρτάνης. Πριν να τελειώσει το κείμενο είχα αναφέρει για την

<Ἀρτάνη>ως την ἐκ τῶν καλωδίων ἀγχόνη· Σοφοκλῆς δὲ ἐπὶ δεσμοῦ ἐν Ἀντιγόνῃ,  Πλεκταῖσιν ἀρτάναισιν. Ἀγχόναις.

Αγχόνη δηλαδή σκοινί κρεμάλα  η αρτάνη και μάλιστα φτιαγμένη εκ καλωδίων (από μικρό σκοινί ή από σπάγκο).

Ο Σοφοκλής δε αναφέρει την λέξη και θεωρεί την αρτάνη ως δεσμό, δέσιμο δηλαδή  ως συνδετικό στοιχείο, ως σύνδεσμο, ή οτιδήποτε δένει ή στερεώνει αλλά και ως κόμπο ή ως δεσμά, ή αλυσίδα

Photius Lexicogr., Scr. Eccl., Theol., Lexicon (Α – Δ)
Alphabetic letter alpha, entry 2888, line 1

<†Ἆρται†>· ἐπικρέμαται.

<Ἀρτάνη>· κυρίως μὲν ἡ τῶν καλῳδίων ἀγχόνη. Σοφοκλῆς δὲ

ἐν Αἰχμαλωτίσιν (fr. 48 N.² = 51 R.) ἐπὶ τοῦ δεσμοῦ. 

Στο λεξικό του Πλωτίνου η λέξη Ἆρται† εκ του αρτάω- αρτάομαι (;) σημαίνει κρεμάω, αν-αρτώ, εξ-αρτώ, κοτσάρω, όμοια και το αρτάομαι σημαίνει κρεμιέμαι εξαρτώμαι αλλά και είμαι εξαρτημένος (εξαρτημένος ακόμα και με την σημασία που δίνουμε εμείς σήμερα στην λέξη εξάρτηση ως κρέμασμα (το σημείο εξάρτησης ενός εκκρεμούς), η κατάσταση κατά την οποία είσαι εξαρτημένος  από κάποιον ή κάτι για την ικανοποίηση των αναγκών σου. (η εξάρτηση του παιδιού από τη μητέρα του). Την υποταγή σε κάποιον ισχυρότερο,  τον εθισμό  (η εξάρτηση από τη νικοτίνη)κλπ.

Όπου η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο. Ο εξαρτημένος δημιουργεί/επικεντρώνει τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του.

Περί Αρτέμιδος και άρταμου

     Αρκτεία είναι ένα πανελλήνιο έθιμο και ένας θεσμός άμεσα συνδεδεμένος με τη λατρεία της Αρτέμιδος, επιτελούμενο σε πολλά ιερά της. Στην Λήμνο, στην Μουνιχία και στην πόλη των Αθηνών επάνω στην Ακρόπολη – μετά την καταστροφή του ιερού της Βραυρώνας- στην Αρκαδία (Στύμφαλο, Μαντινεία, Ορχομενό, Ηραία Μέθυδρο, Σπάρτη, Άργος- Αρκαδία εν γένει) στην Θράκη καθώς έχουν βρεθεί νομίσματα και επιγραφές που παραπέμπουν στην Ταυροπόλο Αρτέμιδα ( καθώς και ο Ταύρος θεωρείται ιερό ζώο της Αρτέμιδος μαζί με την Άρκτο), στην Αμφίπολη της Θράκης και στην Παιονία γενικότερα καθώς εκεί η γυναίκες θυσίαζαν στην Αρτέμιδα Βασιλείαν,  στην Μακεδονία στην Κυρήνη, στην Λήμνο και στην Ίμβρο, στη Θεσσαλία, στην Ταυρίδα, την Καππαδοκία, Λυδία, Έφεσο Συρία κλπ

Στην Κρήτη καθώς στο Ακρωτήρι των Χανίων υπάρχει η Σπηλιά της Άρκτου, σπηλιά της Παναγίας, η Παναγία η Αρκουδιώτισσα ή Aρκουδόσπηλιος  Εκεί υπάρχει ο τοπικός μύθος για μια ιερή άρκτο και την θεά προστάτιδα της νεότητας που λατρευόταν από την προ-δωρική εποχή. Οι πελασγοί έφεραν μαζί τους την λατρεία της Άρκτου και την διέδωσαν μέχρι την Κρήτη. Εκεί και το ξόανό της θεάς που λατρευόταν ιδιαιτέρως με το ιερό της ζώο. Από τις επιγραφές, που έχουν βρεθεί στο εσωτερικό του Αρκουδόσπηλιου, θεωρείται ότι αποτελούσε χώρο λατρείας του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος.

Υπενθυμίζω ότι στην Μινωική Κρήτη δεν υπάρχουν ναοί για την λατρεία των θεών. Λατρευτικοί τόποι είναι τόποι από την φύση τους κατάλληλοι σύμφωνα με την αντίληψη των Κρητών της εποχής. Σπηλιές και βουνοκορφές είναι οι συνηθέστεροι τόποι λατρείας καθώς και μικρά σπιτικά ιερά.

Τόσο στις σπηλιές όσο και στις βουνοκορφές βρέθηκαν αναθήματα και τάματα που οι πιστοί πηγαίνουν στην Θεά. Τα αναθήματα είναι ομοιώματα ζώων και δέντρων ομοιώματα ανθρώπων η ομοιώματα ανθρώπινων μελών καθώς και φορέματα.

Στους λατρευτικούς χώρους υπάρχουν και κάποια μικρά δωματιάκια με πεσσό, έναν τετράγωνο στύλο καταμεσής, τους πεσσούς αυτούς περιέβαλαν συνήθως γούρνες για την προσφορά και τις σπονδές  των τελετουργικών υγρών (μέλι, γάλα, κρασί κλπ)

Κυνόσουρα και Stella Maris

Η Μικρή Άρκτος (Ursa minor)  ονομάζεται Κυνόσουρα ή Λυκόσουρα…H Κυνόσουρα  (ουρά του Κυνός) φέρετε να είναι μία εκ των Ιδαίων νυμφών και  η αδερφή της Αδράστειας και κόρη του Μελισσέως του Κρητού, και η έτερη τροφός του Διός. Έχει καταστεριστεί και η ίδια στον αστερισμό της Άρκτου από τον Δία ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. 

Eratosthenes et Eratosthenica Philol., Catasterismi
Chapter 1, section 2, line 9

                                          Ἀγλαοσθένης δὲ
ἐν τοῖς Ναξικοῖς φησι τροφὸν γενέσθαι τοῦ Διὸς
Κυνόσουραν, εἶναι δὲ μίαν τῶν Ἰδαίων νυμφῶν· ἀφ'
ἧς ἐν μὲν τῇ πόλει τῇ καλουμένῃ Ἱστοῖς, τοὔνομα  
τοῦτο ἦν, ἣν οἱ περὶ Νικόστρατον ἔκτισαν, καὶ τὸν ἐν
αὐτῇ [δὲ] λιμένα καὶ τὸν ἐπ' αὐτῷ τόπον Κυνόσουραν
κληθῆναι.

Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera)
Scholion 27, line 103

Q Ἄρατος δέ φησι τὴν Κυνόσουραν καὶ Ἑλίκην ἐν
Κρήτῃ οὔσας γενέσθαι τρόφους τοῦ Διός, καὶ διὰ τοῦτο
τῆς οὐρανοῦ μνήμης ἀξιωθῆναι.

Scholia In Aratum, Scholia in Aratum (scholia vetera)
Scholion 35, line 2

MDΔVUA < – Δικταῖοι Κούρητες:> οἱ Κούρητες
ἐκάλουν τὴν μὲν μικρὰν Κυνόσουραν διὰ τὴν τῆς οὐρᾶς
ὁμοιότητα, τὴν δὲ ἑτέραν Ἑλίκην διὰ τὸ ἑλίσσεσθαι
καὶ ἑλικώδη πως τὴν οὐρὰν ἔχειν.

H Κυνόσουρα ως ονομασία τόπου κι έχουμε την Κυνόσουρα Σαλαμίνας, την Κυνόσουρα Μαραθώνα, και την Κυνόσουρα της Αρχαίας Σπάρτης.

Scholia In Euripidem, Scholia in Euripidem (scholia vetera)
Vita-argumentum-scholion sch Rh, section 342, line 4

 [ἄλλοι δὲ Μελισσέως μὲν τοῦ Κρητὸς, ἀδελφὴν Κυνοσούρας, Διὸς τρο-

φόν. Καλλίμαχος [hymn. iou. 47]· ‘σὲ δ' ἐκοίμισεν Ἀδράστεια λίκνῳ

ἐνὶ χρυσέῳ.’]

Aelius Herodianus et Pseudo-Herodianus Gramm., Rhet., De prosodia catholica
Part+volume 3,1, page 263, line 31

<Κυνόσουρα> ἐπὶ τῆς ἄρκτου

 οἳ τὴν μὲν κυνόσουραν ἐπίκλησιν καλέουσιν (Arat. Phaen. 36).

καὶ ἐπὶ τῇ Λακωνικῇ φυλακῇ καὶ ἄκρα Μαραθῶνος οὕτως καλεῖται. ἔστι

δὲ καὶ ἄκρα Ἀρκαδίας

<Λυκόσουρα> πόλις Ἀρκαδίας ἐπὶ τῷ Λυκείῳ ὄρει.

Και η Κυνόσουρα που βρίσκεται επί της άρκτου την οποία επικαλούνται -επίκληση,  για βοήθεια. Κυνόσουρα ονομάζουν και την Λακωνική φυλακή και την άκρη (ακρωτήριο)  του Μαραθώνα. Αλλά υπάρχει και άκρη (ακρωτήριο ) στην Αρκαδία.

Stephanus Gramm., Ethnica (epitome)
Page 394, line 9

<Κυνόσουρα,> ἄκρα Ἀρκαδίας, ἀπὸ Κυνοσούρου τοῦ Ἑρ-

μοῦ. τὸ ἐθνικὸν Κυνοσουρεύς καὶ Κυνοσουρίς θηλυκόν.

Η Κυνόσουρα το ακρωτήριο της  Αρκαδίας έχει πάρει τ’ όνομα του από τον Ερμή τον Κυνόσουρο ή Κυνοσουρέα και το Κυνοσουρίς είναι το θηλυκό του ονόματος. Υπάρχει και φυλή Λακωνική που φέρει το όνομα Κυνόσουρα.

Μεγάλην άρκτον ονομάζει Ελίκην

Η Αδράστεια και η Ίδη ως νύμφες του όρους Ίδη και κόρες του Μελισσέως και τροφοί- παραμάνες του Διός βρίσκονται καταστερισμένες  ως Κυνόσουρα  και Ελίκη από τον Δία. Ο καταστερισμός τους αποτελεί  αναγνώριση της προσφοράς τους από τον υπέρτατο Θεό όταν κατά την βρεφική του ηλικία τρέφεται και προστατεύεται  από τις κόρες του Μελισσέως. H Αδράστεια και η Ίδη λαμβάνουν λοιπόν θέση ως ο αστερισμός της Μεγάλης και της Μικρής Άρκτου  και ονομάζονται  Κυνόσουρα (ουρά του Κυνός/Σκύλου ) και  Ελίκη και η μορφή που θεωρούμε ότι  λαμβάνουν είναι η μορφή των δύο άρκτων (αρκούδων)– δύο αρκουδίτσες ..όμως άρκτοι - αρκουδίτσες θεωρούνται και οι ιέρειες της Αρτέμιδος, ενώ κατά μια διαφορετική εκδοχή η Μεγάλη Άρκτος θεωρείτε ότι απεικονίζει την Καλλιστώ ή την ίδια την Αρτέμιδα. Αναλυτικότερα η Μεγάλη Άρκτος ως αστερισμός εμπλέκει και την Καλλιστώ ( την πανέμορφη) και τον γιό της Αρκάδα που υπήρξε υποψήφιος για τον αστερισμό του Βοώτη. Περί Καλλιστούς και Αρτέμιδος δείτε και παρακάτω στα σχόλια για τα κείμενα του Άρατου.

Όμως στον συγκεκριμένο μύθο η Μεγάλη Άρκτος (Ursa Major)  ονομάζεται και Ελίκη η δε Μικρή Άρκτος (Ursa minor)  ονομάζεται Κυνόσουρα ή Λυκόσουρα…

Σήμερα θα σταθούμε στον ελληνικό μύθο όπου η Ελίκη και η Κυνόσουρα είναι τροφοί του Διός και έχουν καταστερισθεί γι αυτήν τους την πράξη απο ευγνωμοσύνη από τον Δία. Η μορφή των τροφών που βρίσκονται στον ουρανό είναι αυτή των δύο αρκούδων – κατά ένα περίεργο τρόπο όμως ως κόρες του Μελισσέως άρα και Μέλισσες θεωρούνται και ιέρειες της Ρέας/ Κυβέλης αλλά και σε δεύτερη ανάγνωση και ως άρκτοι θεωρούνται επισης και  ιέρειες της Αρτέμιδος ή η ίδια η Αρτέμιδα ως Καλλίστη  – 

Αδράστεια θυγάτηρ Μελίσσου

Ο Μελισσεύς είπαμε ότι είναι  βασιλεύς-ιερεύς αλλά και ιεροπράκτης Ο Μελισσεύς αναφέρεται ως ο πρώτος άνθρωπος που θυσίασε στους θεούς. Και εισήγαγε στην Κρήτη την θεολατρεία, ιέρειες της Ρέας Μεγάλης μητέρας Θεάς κατέστησε τις θυγατέρες που φέραν τον τίτλο της Μέλισσας την Αδράστεια και την Ίδη, κατ΄αλλους και την Αμάλθεια- η οποία αργότερα έδωσε και τ΄ονομα της και στην κατσίκα που πρόσεφερε το γάλα της στο μεγάλωμα του Διός. Κατ΄αλλους συγγραφείς η Αμάλθεια θεωρείτε γυναίκα του Μελισσέως και μητέρα της Αδράστειας.

  
Θεωρώ ότι τ΄ όνομα της Μέλισσας είναι όνομα φέρων ιδιότητα ιέρειας ή ιδιότητες θεάς την οποία κατέχουν και οι ιέρειες της Αρτέμιδος, ενω σε αντίστοιχα κείμενα βρίσκουμε αναφορά και στην ιστορία της Μέλισσας ως ιέρειας της Δήμητρος. Από ένα σημείο και μετά η Μέλισσα γίνεται και όνομα σύμβολο-ιδιότητα  της Μεγάλης Μητέρας Ρέας Κυβέλης/ Κυψέλης, της Δήμητρος και της Αρτέμιδος, και βέβαια αποτελεί και σύμβολο με ολες τις ιδιοτητες που απορρέουν απ΄αυτο  της Πότνιας Θηρών ως παλαιότερης αρχετυπικής θεότητας.

Tα ονόματα των ιερειών της Ρέας που εμφανίζονται ως κόρες του Μελισσέα είναι κατά τον Απολλόδωρο οι νύμφες Αδράστεια και η Ίδη.

 

Ὀργισθεῖσα δὲ ἐπὶ τούτοις Ῥέα παραγίνεται μὲν εἰς Κρήτην, ὁπηνίκα τὸν Δία ἐγκυμονοῦσα ἐτύγχανε, γεννᾷ δὲ ἐν ἄντρῳ τῆς Δίκτης Δία. Καὶ τοῦτον μὲν δίδωσι τρέφεσθαι Κούρησί τε καὶ ταῖς Μελισσέως παισὶ νύμφαις, Ἀδραστείᾳ τε καὶ Ἴδῃ. Αὗται μὲν οὖν τὸν παῖδα ἔτρεφον τῷ τῆς Ἀμαλθείας γάλακτι, οἱ δὲ Κούρητες ἔνοπλοι ἐν τῷ ἄντρῳ τὸ βρέφος φυλάσσοντες τοῖς δόρασι τὰς ἀσπίδας συνέκρουον, ἵνα μὴ τῆς τοῦ παιδὸς φωνῆς ὁ Κρόνος ἀκούσῃ. Ῥέα δὲ λίθον σπαργανώσασα δέδωκε Κρόνῳ καταπιεῖν ὡς τὸν γεγεννημένον παῖδα.(Απολλόδωρος 1.1.6)